Om te beginnen een paar stukjes Dr. Blan uit lang vervlogen tijden
Plus nog wat leuke bouwdozen en bouw / modificatie zaken.
Tevens een inkijkje in mijn vele knutsel en zelfbouw projecten.
Verder wat onderwerpen die typisch "Dutch-only" zijn, dus hier in het Nederlands.
Door op een link te klikken komt er een oud radio BLAN plaatje
groter in beeld. Met rechtermuisknop en "opslaan als" is deze
op uw eigen harddisk op te slaan en later netter uit te printen.
|
Alle rechten en copyright van alle vroegere producten van AMROH en uitgaven van voormalig "De Muiderkring " zijn tegenwoordig in handen van Bureau Belper. Mochten bepaalde zaken zoals radio Blan opnieuw uitgegeven worden dan kunt u die daar bestellen! |
|
 |
 |
 |
|
|
|
| |
 |
 |
 |
klik op bovenstaande plaatjes voor wat grotere resolutie
|
Bovenstaande plaatjes komen uit de verzamelband "Radio Bouwschema's" met een selectie uit de eerste 5 jaar radio Blan tijdschriftjes. Gepubliceerd in 1965. De plaatjes zijn getekend door een zekere  "Han Lang". Achter het pseudoniem Dr. Blan zelf zat de heer Drs. Ing. C.F. Ruyter, op 22 januari 2002 in Laren op de leeftijd van 93 jaar overleden.
Nadat op het web donkere grauwe scans verschenen (zie hieronder) van de tijdschriftjes in foutieve beeldopslag, dacht ik, dat kan ik veel beter met de verzamelband....... Het uiteindelijke prachtige resultaat staat op mijn Homeserver, na heel wat oppep akties. Scannen met directe gamma aanpassingen (gele achtergrond is nu bijna 100% wit), grafische edit (vuile randen wegpoetsen), histogram aanpassingen voor nog betere zwart-wit. Eén pagina heeft helaas waterschade opgelopen, maar de tekst is per letter..... volledig gereconstrueerd. Alleen een erg vuile foto blijft over. Ook die is ondertussen vervangen door een 400% versie van de matige scans uit de tijdschriftjes. Let op, 82 bladzijden, ruim 50 MB! HIER ophalen. |
Belangrijke update - Major Update!
|
Door heel veel noeste arbeid zijn de vele werkjes van Dr. Blan door hobbyisten ondertussen gedigitaliseerd en openbaar gepubliceerd. Niet alleen voor leden of tegen betaling! Vrij te downloaden. Mocht het ooit verboden worden, dan heb ik zelf alvast een reserve kopietje! |
|
Klik hier voor een sprong naar een webpagina van de radio Blan Jaargang 1960-1966 - alle 36 boekjes. En hier de Dr. Blan radiocursus - deel 1 t/m 12 webpagina. Alles jaren '50 en '60 buizen techniek. Daar staan lessen 1 tot en met les 12 van de beroemde radiocursus geschreven door dr. Blan. Omdat ik in 1962-1963 een jaar lang een dik cursusboek mocht lenen, dat vergelijkbaar is met de 12 lessen van Dr.Blan, heb ik uit nostalgische overwegingen van die 12 lessen een dik boek gemaakt. Enkele pagina's licht bewerkt, een front pagina gemaakt zonder "deel-cijfer" en lege tussenvellen toegevoegd waar even-oneven een valse sprong maakt bij het in zijn geheel afdrukken. En HIER staat het dikke boek. Nog meer goed nieuws: Een FTP / web server van de "Nederlandse Vereniging voor de Historie van de Radio" (NVHR), met ALLE vrij downloadbare (Radio-) technische tijdschriften en boeken. Vele honderden beschikbaar als je wat door de mappen bladert. Gelijk het slechte nieuws: de mappen zijn, misschien vanwege betere beveiliging of "roekeloos" overtanken, op slot gezet. Geen bladeren meer. Met het standaard zoekscherm zijn de "openbaar" verklaarde bestanden echter nog steeds op te zoeken. Type alleen Blan in, dat is voldoende. Het zijn exact dezelfde bestanden als op bovenstaande web pagina's. Ook kwam ik daar het overlijdensbericht tegen van de "enige echte" Dr. Blan, op blz. 5 van het Radio Historisch Tijdschrift No. 100 Dr.Blan voor volwassenen Behalve radio BLAN voor tieners was er vlak na de Tweede Wereldoorlog (in 1946 en 1947) ook een herdruk van oudere zelfbouw ontvanger ontwerpen, verzameld in 4 boekjes "Dr. Blan, vlot, pittig en joviaal", voor volwassenen. Eerder gepubliceerd voor die oorlog in de jaren '30. Die 4 boekjes staan eveneens in de NVHR bibliotheek. Zie frontplaatjes hieronder. Ze vinden het niet leuk als ik ze direct link, maar soms gaat dat niet anders vanwege database bugs. Als je mijn trucje niet weet vind je ze NIET!!! Ga opnieuw naar het zoekscherm, en type alleen het unieke woord "radio" bij auteur in en het jaartal 1946 of 1947. In het zoeksysteem zit een rare bug of foute zoek-tags, als je "blan", "vlot", "blan vlot" of "blan AND vlot" intikt voor een selectievere zoekopdracht vind je ze NIET! |
 Deel-1 |
 Deel-2 |
 Deel-3 |
 Deel-4 |
|
OK, dan ook maar een hoekje voor de tieners van 60 à 70 jaar terug Alle techniek begint natuurlijk met de simpeler boekjes voor tieners, de Jongens Radio boekjes. Hoewel ik "deel-1" in de 25 jaar na de eerste uitgave (1948) in bijna 20 variaties tegenkom, heb ik de andere 3 delen nooit in een aangepaste versie (aan de tijd) gevonden. |
 Deel-1 |
 Deel-2 |
 Deel-3 |
 Deel-4 |
|
De   tijdschriftjes
Nu beschikbaar sterk aangepaste en verbeterde PDF versies van alle 36 oude radio Blan bladen. Ontdaan van grauwsluier! |
|
|
Onderstaande jampot ontvangers ingescand uit het boek JONGENS RADIO 14e druk uit 1964 In de Dr.Blan RADIO Bouwschema's verzamelband staat een andere tekst versie. Klik hier voor de eerste jampot ontvanger, een standaard kristal ontvanger (twee GIF pagina's naast elkaar) Klik hier voor de tweede jampot ontvanger, de versie met extra transistor (twee GIF pagina's naast elkaar) Je kunt prima inzoomen op bovenstaande GIF's met de CTRL-"grote" Plus toets combinatie na het aankliken van de sub-pagina. Klik hier voor bovenstaande 4 pagina scans in dubbele resolutie samen in 1 PDF (600DPI BW met TIFF-G4 compressie). Om helemaal kompleet te zijn is hier dan ook de versie van de jampot ontvanger uit de Dr.Blan verzamelband. Klik hier voor het originele jampot ontvanger schema uit de archieven van Robbie's historische AMROH pagina's Klik hier voor een sprong naar de HOME pagina (met frames) van Rob met alle historische Radio en AMROH informatie klik hier voor een sprong (zonder frames) naar de pagina waar de jampotlink op staat klik hier voor een directe sprong (zonder frames) naar de complete AMROH verzamel pagina van Rob |
Hoe perfect een heel boek te scannen in copyshop kwaliteit?
Dat is zonder gekleurd of low-res knoeiwerk!
En gebruik voor pure tekst scans NOOIT van z'n leven JPG als opslag!
Zie o.a. het 1e voorbeeld hieronder hoe het dan wel moet!
|
E.Aisberg, Zo... werkt de ... serie In de NVHR bibliotheek staan ook een aantal boeken van E.Aisberg, uit de bekende serie "Zo... werkt de ...". Toeval wil dat ik een boek heb via een "zolderopruiming" dat ze nog NIET hadden, nl. "Zo... werkt de transistor". Na 3 dagen en nachten scan SM en een eigen macro voor het TIFF bewerken en schoonsnijden in het grafisch programma PSP heb ik een 600DPI copyshop kwaliteit PDF van dit boek gemaakt. Dus geschikt voor herdruk!!! Nu dus wèl bij de NVHR. Van eigen scan-werk hou ik vanzelfsprekend een eigen kopie achter de hand.... |
 Klaar! |
|
Binnen een week heb ik ook van een heel oude bruine versie van "Zoo... werkt de radio" (duo-boek uit 1948) een copyshop herdruk kwaliteit scan gemaakt. Wederom in 600 DPI 2 kleuren TIFF kwaliteit. Dit resultaat is hetzelfde als een echte zwart-wit kopie op een standaard office kopieer machine. Voor de puriteinen, helaas heb ik zo'n 10 opmaakfouten weggewerkt. Een aantal moddervette dichtgelopen plaatjes heb ik gerestaureerd, hierbij bleek 1 plaatje na ontsluiering zelfs op zijn kop in het boek te staan! Een aantal mini plaatjes hadden door iets te ver naar buiten staan een afgeknipt randje gekregen na kopie uit de Franse versie ==> bijgewerkt. Verder waren een aantal formules onduidelijk, waar het cijfer "1" boven de streep hoort te staan is heel verwarrend een mini hoofdletter "I" gebruikt. Ook deze bug is aangepast. Als je het niet weet zie je het niet eens..... De voorplaat is een beetje digitaal "overgeschilderd", dat is wel heel goed te zien op max. edit formaat. Is bijna als nieuw, alle scheuren zijn weg. Nu nog verder bewerkt en een versie gemaakt met conversie naar slechts 16 tinten en daarna met palette edit de kleurenset opgepept, tevens letterpixel herstel-edit gedaan van de kleine rode lettertjes. "Eind-bestand" ook beschikbaar in een PDF als nieuwe frisse voorplaat. (= thumb plaatje hiernaast) Waarom al die moeite, er zijn al zeker drie verschillende andere versies op het web! Er is vanzelfsprekend heel veel werk ingestoken, maar ALLE scans zijn helaas gemaakt met totaal foutieve instellingen, jammer! Waardeloos. Geen enkele PDF / scan is geschikt voor redelijke afdruk. Want: 1) Deze scan van de 8e druk uit 1950 is in 256-grijs in veel te lage resolutie van 120DPI. Ook erg veel donkergrijs achtergrond vuil. Inzoom plaatje. Bah! 2) Deze 1939 versie 1e druk, alternatieve link, is met een resolutie van 133DPI, in 256 tinten grijs na conversie uit 16M kleur en heeft daardoor wollige onscherpte bij diepe inzoom en de vele randvlekken zijn als zeer hinderlijk grijs aanwezig. Ook bah! Had weggepoetst kunnen worden. Ook de Veron site linkt deze PDF bij de bron. Mijn 2 kleuren puur zwart-wit scan in verliesvrije TIFF-G3 bij diepe inzoom (ander helaas veel vuiler 1948 boek) laat zien hoe het ook kan. 3) Deze 2e druk scan uit 1941 is in onhandige duo paginas in vies geel en net te laag wat resolutie betreft (300DPI) en al helemaal foutief in nutteloze 16 miljoen kleuren. De kwaliteit van het boek is eigenlijk nog best goed. Door die kleuren ballast echter 20x groter in kilobytes als nodig. Beter had men de DPI 2x hoger gekozen en de kleuren weggelaten. Dan was het beter dan mijn (boek-)scan. Inzoom plaatje Ik doe toch een poging om met vele grafische technieken er toch iets moois van te maken in 2 tinten zwart-wit van deze versie 3). 
Export uit PDF naar losse TIFF LZW pagina bestandenDe volgende akties op die TIFF's in een PSP macro gestopt: Vieze kleur A3 scan in 2 stukken knippen van exact 18 x 23,5 cm Per knip-stukje apart bi-lineaire vermenigvuldiging van 300 ---> 600 DPI Zwart optimalisatie m.b.v. total image fix (in origineel 300DPI wordt het beeld iets slechter dan in opgepepte 600DPI) Histogram (gamma) setting zowel onder als boven omtrekken --> zwarter en gele achtergrond wegbleken 
Door tussenbewerkingen ontstane multi-laags TIFF terug naar 1 laagOmzet van 24bit - 16M kleuren naar puur 1 bit zwart-wit Opslag als TIFF-G3 met blz. cijfer in bestandsnaam Totale CPU macro-tijd per pagina 4minuut30 Rechts nog 2 postzegels van alternatieve voorplaten. Boven de 1966 en onder de 1958 versie. Helemaal in de stijl van het 1965 TV boek (hieronder). Opmerking bij de eerste versies van het aanhangsel (in de 2e druk in 1941 en 3e in 1942!!!): Heel veel eenvoudige techniek uitleg hoe de radio werkt en ook veel info er zelf eentje te bouwen. Het betreft een super eenvoudig tweekrings toestel met 1 HF versterker radio-lamp, toestel ZONDER eigen oscillator. Die straalde in die tijd behoorlijk en was op straat uit te peilen. Trouble in paradise = gevangenis of erger. Dit ontwerp straalde dus NIET. Dat hadden de moffen NIET door, anders was de hele 1941 en 1942 oplage van dit boek vast en zeker in beslag genomen. Zie PDF. Dit aanhangsel is van tekst voorzien door een Belg denk ik. Lees maar. In de "1958" versie is het "vernederlandst". Gevalletje "gefundenes Fressen" Met fanatiek zoeken op het web kwam ik een set scans tegen in een vreemd GonVisor formaat. Bleek te unzippen te zijn en bevat de "1958" versie in nette schoongesneden scans. Alles in perfecte 1-bit / 2 kleuren puur zwart-wit scans zonder vlekken. Aan de tijdstempels te zien zijn ze op 2 dagen gemaakt. De eerste plusminus 90 scans in perfecte 600 DPI. De rest van de dag erna in wat beperkte 300 DPI. Ook minstens een tiental scan te fanatiek vertikaal gesneden en 1 tot 3 mm van de letters afgeknipt. Die heb ik allemaal vervangen / gerepareerd. Nu beschikbaar in PDF, het is een gemoderniseerde / soms aangepaste tekst versie. |
 PDF 1948 versie Hoge resolutie scan in 600DPI 2 kleuren TIFF-G3. Origineel MET 75 pag. deel-2 Dit boek uit 1948 is helaas van matige en "verweerde" bruine kwaliteit. Resultaat is toch beter bruikbaar dan alle andere scans. Geschikt voor afdruk!  Grafisch geconverteerd uit de scan bij nummer 3) Origineel ZONDER deel 2 Oorlogs versie uit 1941 Nu wel geschikt voor afdruk! Overgeschilderd front Voorbeelden: Org tussen klaar uitgebleekt en in PDF Ook nog eens met herstelde tekst en tevens palette edit tot alleen rood, blauw en wit en reductie tot 4 bits - 16 kleuren. En in een PDF  Hier de 1958 versie ! in mix van 300/ 600 DPI Bewerkt front heel groot |
|
Ter vergelijk met de NL versie! De originele Franse versie uit 1969 heeft in 1998 uit "nostalgische overwegingen" een herdruk gekregen. Het latere aanvullings deel "Toelichtingen" is hier iedere keer na de "praatjes" hoofdstukken tussengevoegd en niet zoals in de vroege NL versie (1948 en later) achterin als een "deel-2". Ook hier heeft iemand zitten knoeien bij het scannen. Het scan bestandsformaat is ideaal gekozen = TIFF met G4 compressie. Prima. Maar de DPI resolutie is een factor 3 te laag = 200DPI i.p.v. 600 voor zwart-wit only. Alweer erg jammer........ De scans zijn in dubbele pagina formaat = 2 naast elkaar. De voorpagina was kompleet verprutst in grijs en heb ik opnieuw (in originele kleur getekend m.b.v. plaatjes info van het web en toegevoegd. | 
Klik voor grote PNG 24e druk voorkant |
Klik voor hele boek in PDF 29e druk |
|
En hoe is dat alles zo gekomen/ ontstaan met de radio boeken van Aisberg? De eerste versie was een artikelen bundeling in de taal Esperanto uit 1926, heruitgave in 1929!!! Zelf sprak hij als kind al Russisch en Duits en groeide op in Odessa - Ukraine! Alhier wat meer biografie info (gebruik Google "vertalen") en hiernaast wat verzamelde internationale "radio" voorpagina boekenplaatjes. De eerste in het Frans is uit 1929! Al snel volgden 20 !!! andere talen. Nog een nette Hongaarse 1963 versie in PDF gevonden voor de liefhebber. |
Frans 1936 Frans 1942 Frans 1975 Spaans 1940 Spaans 1951 Spaans 1960 Duits 1930 |
italiaans 1950 italiaans 1947 Hongaars 1963 Pools 1965 Pools 1974 Spaans 1965 Roemeens 1959 |
|
Zo... werkt de televisie, 5e druk uit 1965, mijn eigen als jonge tiener gekocht boek!, is ondertussen ook vastgelegd in PDF. Goede kwaliteit druk. Ook hier en daar een enkele opmaak fout hersteld. Zoals: 2 regels dubbel na elkaar, 2 plaatjes ondersteboven en verwisseld, een vergeten letter, nog een paar kleine andere zaken, enz. Hoge kwaliteit 600DPI scan in 1-bit TIFF-G3 OOK: de bijbehorende A3 bijlage met voorbeeld TV schema is eveneens aanwezig. En hier als showcase op max. edit formaat de digitaal "overgeschilderde" voorplaat, ontdaan van rimpels en scheurtjes, mooi toch? 1952 versie voorplaat groot formaat |
Klik voor grote PNG Vroege jaren '50 voorkant |
Klik voor hele boek in PDF Met extra schema in A3 maat |
|
"Zo... gaat het TV storingzoeken" is nu ook klaar Hier slechts enkele type foutjes aangepast Hoge kwaliteit 600DPI scan in 1-bit TIFF-G3 Met extra schema in A3 maat En ook hier als showcase op max. edit formaat de digitaal "overgeschilderde" voorplaat, ontdaan van rimpels en scheurtjes, alweer mooi toch? |
Klik voor hele boek in PDF Met extra schema in A3 maat |
|
"Zo... werkt de kleurentelevisie" is ook al klaar! E. Aisberg was hier alleen mee-kijker /editor, de schrijver is Jean-Pierre Doury en de vertaling door W. De Boeck. De bekende technische boeken schrijver P. Vijzelaar heeft ook nog zitten strepen en sturen! Tijdbesteding: 1 dag voor het kleuren scan en edit werk (8 pagina's) en 1 dag + nacht voor alle 135 andere in zwart-wit. Zwart-wit in hoge kwaliteit 600DPI scan in 1-bit TIFF-G3. Omdat 300 DPI voor de 7 kleurenpagina's te zien was = iets wolliger letter tekst, die ook maar in 600 DPI. Zwart was niet 100% zwart zonder de kleuren geweld aan te doen. Dus....: zwart opnieuw gedaan in 1 bit, en ingeplakt in de kleuren scans. Ook hier dus in 2 keer voor optimaal effect. In de PDF viewer in een browser vindt verschraling plaats van de hoge resolutie, het mooiste beeld in de echte Acrobat. De ene pagina met zwart wit foto's is met de juiste instellingen TOCH in 2 kleuren = 1 bit, de rasterpunten komen prima over! 256 grijs was net niet noodzakelijk. Oh ja, de voorpagina is toch maar gewoon in 300 DPI. Dat was al groot genoeg...... |
 PDF met hele boek |
|
Iedereen die zo'n 50 jaar terug een technische opleiding volgde had het volgende zakboekje in zijn boeken pakket. "Licht- en Krachtschakelingen van Mahler". Wanneer een kennis vragen heeft over licht schakelingen wijs ik nog steeds naar dit oude maar handige zakboekje. Wie kent nog de hoog vermogen toeren geregelde motor aandrijf schakeling bekend onder "Ward-Leonard"? Bij het zoeken op het web om iemand een PDF versie kado te doen blijkt dit zakboekje alleen een enkele keer tweedehands te koop te zijn, maar een scan in PDF? Nergens. Dan doe ik dat zelf maar "even". Voorin in dit boekje heb ik op een lege plek de volgende extra tekst opgenomen als "disclaimer": LET OP! Dit boekje stamt uit 1967. In de tekst komt op zeer veel plaatsen de oude ader kleurcodering ter sprake, dat is groen voor de fase stroomdraad en rood voor de nul draad. Tegenwoordig is afgesproken dat de fasedraad bruin is en de nul blauw. De aardedraad was toen grijs, nu is die geel-groen. Als service techneut ben ik wel eens (fabriekshal-) meterkast installaties tegengekomen waarin na ombouw van de oude installatie rood als gevaarlijk en groen als veilig geïnterpreteerd waren. Precies foutief andersom dus! Hou er terdege rekening mee met dit kleurverschil bij het toepassen van de info uit dit zakboekje. Mede hierdoor is de scan juist NIET in kleur gedaan! De bewerker, scanner en grafisch editor, PE1ABR Plaatje van de voorkant wat groter...... |
 PDF met hele boekje Microsoft homeserver DNS link dood hierboven?? probeer deze hieronder eens PDF met hele boekje |
Klik hier voor een sprong naar de Philips Pionier Bouwdozen pagina van Hans Otten, ook voor mij mijn eerste zelfbouw Radiootjes....... Wacht effe, wat vind ik nu weer! Op de site "eliveld" vind ik PDF's met veel mooiere scans van de Pionier boekjes. En extreem veel info over alle Philips zelfbouw projecten. Zowel bij Hans Otten als Eliveld zijn ook PDF bestanden over de Pionier en EE-bouwdoos boekjes te vinden. Hier alvast een paar links, er zijn meerdere versies van de boekjes bij Hans O. Hieronder links naar de boekjes zoals ik ze zelf bijna 60 jaar geleden bestudeerde. |
|
Bij Otten
boekje Pionier 1 boekje Pionier 2 boekje Pionier 3 Uitbreidingen Pionier 3, Beperkte versie Uitbreidingen Pionier 3, Uitgebreide versie |
Bij Eliveld
boekje Pionier 1 boekje Pionier 2 boekje Pionier 3 uitbreidingen Pionier 3, maak er een Super-ontvanger van! |
Op mijn Homeserver
Onder de plaatjes zitten de mooie PDF's van eliveld, die ik eerder naar mijn eigen backup-server gekopieerd heb. |
Een stukje onbekende oude radio historie en tevens oud zeer. De eerste (openbaar) toegepaste en gedemonstreerde (triode) radiolamp in Nederland die 's nachts ook nog eens uit logeren ging! We gaan terug naar 17 maart 1918. WO-1 was in het eindstadium nog even bezig! Nederland had zich met moeite afzijdig weten te houden. Er wordt in Den Haag op die 17e maart een radio tentoonstelling gehouden in de dierentuin. Let wel: er bestaat op dat moment nog GEEN enkele omroep, er zijn locaal alleen morse (tekst, telegrammen, beurs berichten, kranten nieuws) en tijdsein zenders, en wat zeer geheime militaire toepassingen. In de jaren hieraan voorafgaand was luisteren hiernaar met zelfbouw spullen daarom ten strengste verboden. Omdat met een simpel draadje naar buiten en de CV, of stalen gaspijp netwerk, als massa m.b.v. een kristal detector een nabije zender al hoorbaar te maken was, zagen ambtenaren al snel in dat dit verbod zinloos was. |
|
|
In Amerika had Lee De Forest al in 1907 patent aangevraagd voor zijn uitvinding van de Audion, de eerste triode. Er waren ook al AM radio experimenten geweest. Er bestaat vanzelfsprekend zelfbouw, voor die tijd extreem kostbaar. Dit betreft meestal kristal ontvangers of met 1 detectie lamp, want commerciële versterkende radio lampen (triodes) bestonden ook nog niet. Er zijn wel militaire en experimentele laboratorium triode lampen en ook zelfbouw clonen! Ook Lee De Forest adverteerde ondertussen met zijn Audion voor de zelfbouwer in de Electrical Experimenter (aug. 1916, bron en afb. Wikipedia). Er bestond toen zelfs al een verbeterde cloon van General Electric. Wat daarvan ondertussen was doorgedrongen in Europa, vanwege de Wereldoorlog I, blijft wat vaag. Maar er komt een nieuwe hobby lamp aan! Daar gaat het nu om: op die tentoonstelling was één stand met apparaten waar meerdere glazen buisjes in zaten met aan ieder uiteinde een E14 lampfitting. De ene E14 aan de gloeidraad (= kathode), de andere E14 rooster en anode. Zie foto uitknip hieronder. Dit wonder der techniek (werkend als meegekoppelde detector, ook een idee van De Forest!) gaf een luid waarneembaar morse of tijdsein signaal. Deze stand was van de Firma Bal uit Breda. Ook radio pionier Idzerda stond er met een stand met zelfbouw spullen (en spullen voor de zelfbouw!). Koningin Wilhelmina is zelfs komen kijken en heeft Dhr. Bal gefeliciteerd en de hand geschud! |
|
Het is zeer waarschijnlijk dat Bal toch wel op de hoogte was van de experimenten van Lee De Forest. Hoe Bal aan dit (glasblaas-) ontwerp kwam is onduidelijk, of dit een eigen experiment is (waarschijnlijk niet...), of via-via (vriendjes...) gestolen of gelekt is uit een (Philips) NatLab (hij had ook connecties met het nog zelfstandige Pope), of dat het idee misschien uit neergestorte Duitse vliegtuigen (uit België) komt, is onbekend. De Firma Pope zette ze voor hem in elkaar. De uiterst geheime lamp was er, en werkte! Bij een toevallige nachtelijke controle door een bezorgde Dhr. Bal bleek de lamp gestolen te zijn. Ra, Ra, de volgende ochtend zat hij echter gewoon weer op zijn plek. Nog vreemder: een paar maanden later wordt er een identiek ontwerp aangeboden door Dhr. Idzerda aan Philips voor commerciële productie! Meer Pope/BAL plaatjes Meer Philips/Ideezet plaatjes |
Philips (Ideezet) versie, © foto PAoALV |
|
In het Radio Historisch Tijdschrift No. 100, hierboven ook al genoemd vanwege het overlijdensbericht van de enige
echte Dr. Blan, staat ook een opsomming op datum van de pogingen van velen om een eigen radio lamp te ontwerpen
en (na) te bouwen. Er was extreem veel geheimzinnigheid en geheimhouding en eveneens kopieer gedrag. Bal en Idzerda waren al voorgegaan door vele anderen, die dat niet altijd van elkaar wisten. Een bedrijf als Philips met veel glasblaas ervaring in die tijd vond deze rage in het begin eigenlijk als uit de hand gelopen hobbyisme en zag er niets in................. Bijna de boot gemist! Zo rond de 80-jarige herdenking van deze tentoonstelling heeft de toen 86 jarige zoon van Bal sr. zich opgewonden over het feit dat zijn vader uit de Nederlandse radio geschiedenis leek te verdwijnen. Alleen Ir. Idzerda kreeg meestal alle roem. Een artikel op 10 april 1999 in de Telegraaf was het resultaat. Een vage scan van dit artikel uit de Telegraaf heb ik gevonden en HIER klaargezet in PDF. Heb er wel wat aan geknipt en geprutst aan de histogram instellingen voor beter contrast en leesbaarheid. |
|
En naar aanleiding van dit artikel in de Telegraaf is kort daarna onderstaand KRO radio interview ontstaan, gemaakt met de zoon van Bal sr., voor het nogal aparte radio programma Damokles. In het laatste gedeelte was ook de zoon van Idzerda sr. aanwezig en praten ze samen over het verloop van de geschiedenis. Ik heb toen direct de tape opgevraagd/gekocht (op een cassette bandje.....) bij de KRO en hier nu een digitalisering en "uitknip" van die uitzending door mij.
Na een laatste Chrome update vertikt het afspelen het, een directe MP3 klik link werkt wel. In Firefox geen enkel probleem. In een Zippert een hogere resolutie MP3 (192 kB/s) om locaal op te slaan. |
 |
|
Op het web is daarna de geschiedschrijving verder uitgeplozen en ondertussen is wel wat te vinden over deze historie. Waarbij soms ook partijen jokken......., ook een woordvoerder van Philips in bovenstaand interview. Gevonden een lang verhaal op 3 opeenvolgende web pagina's bij freewave-media-magazine.nl. Deze site is onlangs van naam veranderd naar freewave-nostalgie.nl en daarbij zijn alle bekende oude URL's naar de kloten. Hieronder bijgewerkte URL versies, het werkt weer. Pagina 1 Hierin opgenomen o.a. een beter leesbare versie van de tekst uit de Telegraaf Pagina 2 Pagina 3 Een bewerking en verknipping door mij van die drie pagina's tekst in 1 makkelijk afdrukbaar en beter leesbaar PDF boekje Ook andere sites gebruiken ondertussen mijn PDF heb ik gemerkt Een iets andere kijk op deze lampen geschiedenis lees je bij de Historische Lampencollectie pagina bij de Beeldengeluid WiKi. |
| |
|
Iets wat niets met bovenstaande te maken heeft, behalve dat het ongeveer in die zelfde tijd begon, is een mooi verhaal over een hobby die een "fabriekje" werd. De productie van radio toestellen in mijn eigen woonplaats Vlissingen, bij wie ook weer??? Bij Radio van der Meer. De eerste test toestellen waren voorzien van de IDZ-lamp (de gekopieerde Bal-lamp dus) met twee E14 fittingen. Later zijn er types gebruikt waar je de krant bij kon lezen..... Op de site van de Nederlandse Vereniging voor de Historie van de Radio staat een mooi verhaal hierover. Een directe PDF link als je het niet zo snel kunt vinden is HIER |
PUBLIC DEMAND: Na vragen op het web hier eindelijk de bouwboekjes van Barend Hendriksen. Alle zes! Wat schrijft Barend zelf: Deze uitgave mag vrijelijk gekopieerd worden. Bronvermelding wordt op prijs gesteld. De scans zijn zo samengesteld dat na dubbelzijdig afdrukken er gelijk een nietje door kan. Leg de velletjes op een stuk karton en ram er met de bovenste helft van een standaard nietmachientje een nietje door. Na twee keer pluk je het stapeltje van het onderliggend karton en vouw je de pinnetjes plat. Dan heb je het boekje in oorspronkelijke vorm! Voor de kenners: de scans in PDF zijn geoptimaliseerd in 2 kleuren TIFF met verliesvrije Fax compressie. En in 600 DPI. Gebruik nooit van zijn leven JPG formaat voor tekst scan's! JPG is voor foto's of kleuren plaatjes scans. Hoewel TIFF met LZW compressie ook beter is. Het web is vergeven van foutieve tekst scan's in 16 miljoen kleuren zwart-wit JPG. Ik erger me er groen en geel aan. TWEE kleuren zwart-wit in hoge resolutie (600 DPI) in een TIF-G3 of G4 (en niets anders) is de enige correcte vorm. Oh ja, 2 kleuren zwart-wit bestaat niet in een JPG, je hebt altijd minimaal 256 tinten en blokjes ruis. |
|
Barend Hendriksen boekje 1
Barend Hendriksen boekje 2 Barend Hendriksen boekje 3 Barend Hendriksen boekje 4 Barend Hendriksen boekje 5 Barend Hendriksen boekje 6 |
|
Printplaat etsmiddel informatie (en meer) Hierbij 2 ingescande boekjes van de firma Kontakt Chemie. Het ene is een algemeen boekje met info over een groot deel van het spuitbussen leverings programma van 40 jaar terug. Waaronder POSITIV20, een UV gevoelige fotolak. Het tweede, uit dezelfde tijd, is een boekje speciaal voor alleen de POSITIV20 toepassing in detail. In beiden staat nuttige algemene en chemische info over 3 verschillende etsmiddelen en recepten. Het gebruik van POSITIV20 vond ik geen enorm succes (te kwetsbaar voor beschadigingen / onderbrekingen), kant en klaar UV-printmateriaal is veel betrouwbaarder, maar het etsmiddel recept van de zoutzuur-peroxide methode uit deze boekjes gebruik ik nog steeds. Voor de liefhebber van POSITIV20 info heb ik ook een recent infoblad. Totaal effect: na samenvoegen van veel water, een deel 35% zoutzuur en een klein deel 30% à 35% peroxide volgens bovenstaande beschreven receptuur is de TOTAAL concentratie omgerekend: 7% puur HCl en 0,9% puur H2O2. Vloeistof bewaren / terugschenken in 5 liter container tank met plofklep (rubber ontsnappings overdruk ventiel). Bij hergebruik steeds een vers kopje 30 à 35% H2O2 toevoegen. Zoutzuur koop je bij de goede bouwmarkt - let op 35% concentratie!!!. Verdunnen kan ik zelf wel, de drogist verkoopt tegenwoordig 10% voor dezelfde prijs als vroeger 35%. Dat is heel duur water. Waterstof peroxide koop je NIET bij de drogist of apotheek, daar wordt je een poot uitgedraaid. De Boerenbond of Klepagro.nl heeft het in veel te grote tanks van bijv. 20 liter. Koop het samen met wat vrienden en verdeel. Komt je op ongeveer 1 euro 50 de liter, inclusief statiegeld tank. Het ontleedt langzaam en er ontstaat overdruk. DIE MOET WEG KUNNEN, anders ontploft de handel. Oorspronkelijk is het hier bedoeld om melkmachines en melk-pijpen stelsels te ontsmetten. Belichten doe ik met een grote triplex bak waarin 10x een 20 Watt UV TL-buis = 200 Watt UV. Op een multiplex tussenplaat zitten de 20 lampvoeten en 10 starters, onderop de voorschakel trafo-blokjes. De triplex bak is minstens 80 x 60 cm, nuttig belichtingsvlak ongeveer A2 formaat (4 vel A4 dus = 40 x 60 cm). Binnenin (de TL-kant) glanzend wit geschilderd, en max. 10 cm boven de TL's een gematteerde/geschuurde plexiglas plaat met vacumeer/ luchtpomp op een paar diagonale gaatjes. Tussen de gaatjes een diepe kras (ALLEEN op de rechthoek rand van de buitenmaat !!! van 40 x 60 cm) t.b.v. gelijkmatig een afdekvel aanzuigen. De print ligt hierbij dus ondersteboven op de film op de plexiglas. In de hoeken 4 roodgeschilderde fiets koplampjes van 6V = werklicht als het te duister mocht zijn. Voorzien van een zelfbouw timer met 3 pre-set draaiknoppen om 000 tot 999 seconden in te stellen. Let op: AFtellend. Je weet dan dat hij bij 000 stopt, anderom twijfel je misschien. |
|
Algemeen Kontakt Chemie spuitbus info boekje (40 jaar oud) in PDF
POSITIV20 info boekje (40 jaar oud) in PDF Een behoorlijk aantal opmaak- en taalfouten heb ik grafisch weggewerkt Een recent CRC-Kontakt Chemie POSITIV 20 infoblad uit UK in PDF |
Nog wat andere praktische tips. Print foto lak, en sommige films, zijn na belichten te ontwikkelen met 1 % Natronloog = NaOH. Soms werkt 1,5% beter - voor standaard materiaal verpest dit overigens de krasbestendigheid - soms is 0,7 à 0,75% beter. De juiste concentratie in voorraad houden is niet handig, door vervuiling in het water en opname van een beetje CO2 zakt de concentratie iets. Één standaard iets hogere concentratie is 3%, dit is bestendiger en makkelijk te verdunnen. Bijv. 1 beker NaOH 3% op 1 met water = 1,5%, 1 beker + 2 bekers water = 1%, 1 + 3 = 0,70 à 0,75%. Je kunt ook iets varieren met de "volheid" van de bekers water. Je houdt dus tankjes met alleen 3% in voorraad. Omdat ik vroeger als serviceman betrokken was bij meerdere drukkerijen werkend toen met plaatbelichters en films, ben ik op de hoogte van zg. geijkte grijsstrips waarmee de juiste belichting mee te testen en te corrigeren / berekenen is. Dit systeem heet de 21-step Stouffer Sensitivity Guide. Voor printplaat moeten niet meer dan 4 à 5 stappen belicht worden. Bij copieer films tot max. 5 à 6. Deze test strips zijn tegenwoordig voor ongeveer de helft van de Europese prijs te koop via AliExpress. De truc erachter is dat je een "nattevinger" belichtings test doet met deze strip ertussen. Waarvan je weet, door eerdere willekeurige probeersels, dat die belichting redelijk is. Rekening houdend met het omslagpunt dat ergens tussen 4 en 6 moet komen. Je bekijkt het test resultaat en ziet het aantal stappen dat je meer of minder moet. Iedere stap is een factor 1,4 x meer of 0,7 x (= 1/1,4 ) minder. Twee stappen komt overeen met 2x of 0,5 x. Enz. Ideaal. Met inktjet printers en rijstpapier kun je door de settings op overdadig te zetten afdrukjes maken die zo zwart zijn dat de inkt van het papier afloopt. Dat is dan duidelijk net iets teveel. Papier nog NIET wegpakken bij de printer, maar eerst droogblazen met een zachte straal lucht uit een haar-föhn, geen verf afbrander...... En ook de overdaad aan inkt niet wegblazen... Goede zwarting lukt daarmee dus wel. Dertig jaar terug maakte ik in de oude analoge doka soms 2x een omkeer film om het beeld "hard" te maken. Dat was ook erg nodig bij wrijfsymbolen plak voor de houdbaarheid en stabiliteit. Na overgang toen op CAD en export naar Postscript liepen mijn paar ontwerpjes per jaar mee in de drukkerij-doka in de opmaak film belichters, dat was toen prachtig! Met moderne laserprinters en rijstpapier en zeker polyester film valt de zwarting heel erg tegen. Of je krijgt toner smetvlekken. Zet de zaak op KARTON en niet op overhead sheet. Bij deze laatste setting krijg je soms een fijne raster afdruk die NIET geschikt is als belichtingsfilm voor printplaten. Een methode die prima werkt is TWEE afdrukken per printkant te maken en een uitgeknipte versie extreem exact (op een lichtbakje) over de eerste heen te plakken. Het lichtbakje bestaat uit een Chinese felle lichtende "plafondtegel" met een bakje eronder. Maat minstens een vol A4. Door enorme EMC van de schakelvoeding wel voorzien van wat filtering. Gebruik bij het vastzetten van de films dunne "invisible" tape. Voor dubbelzijdige print maak je op hetzelfde lichtbakje een soort van envelop waar je later de print in vastplakt zodat die bij omkeren NIET kan verschuiven. |
PTT VOX120 flash aanpassing - lekker bezig blijven.... met telefoons hacken! Na een bedrijfs ombouw in de jaren '90 van analoge naar ISDN-30 telefonie (centrale) gingen er meerdere kruiwagens analoge telefoons naar de afval container. O.a. veel van het type VOX120 met Philips chipset. Die waren thuis ook prima te gebruiken. De nieuwe multifunctionele ISDN telefoons waren volgens de PTT "speciaal" en deden het thuis niet, zelfs niet op een echt ISDN systeem. Auto jat beveiliging!! |
Na enige tijd zo'n oude VOX120 thuis toegepast te hebben bleek dat doorverbinden op een huis centrale niet ging omdat de R-toets voorheen werkte met een extra aardcontact draad en NIET met het flash systeem. In deze "simpele" VOX120 versie zat geen pulsdialing en flash ingebouwd (gebruikt dezelfde stuurschakeling!). Misschien dat er in het printontwerp toch rekening mee is gehouden, maar dat is niet verder onderzocht. Modernere VOX toestellen met modernere dialer chipset hadden WEL die mogelijkheid intern. In een andere VOX serie was het mogelijk de switch printbaantjes door te snijden en de "R" om te bouwen naar flash. Door de externe switch daarna op te nemen in de CPU key-board scan matrix. Daar heb zelf in bepaalde toestellen (VOX510) extra baantjes voor zien zitten en toegepast. In de VOX4xx serie kon je zelfs programmeren in EEPROM hoe de toets moest werken! Maar de doos vol oude VOX120 toestellen die ik had niets daarvan. In deze toestellen zitten standaard chips van Philips Telecom, maar in "vermomming". Er zitten 2 chips met startcode RYTNxxx in, de kleine is na onderzoek vergelijkbaar met de TEA1060/61 (lijn-interface), de grote met de PCD334x serie (CPU controller). Of misschien is het toch de PCD3310 in de simpele uitvoering. De DTMF wordt verzorgd door een aparte I2C interface met een PCD3312 chipje. Lawaai komt uit een Motorola chipje, de MC34017-1P |
Snuitje wassen en op de foto, klik voor een heel grote versie. Of nog een paar meer....... |
|
Omdat er toch tientallen klaar lagen voor de sloop heb ik een soort reverse engineering gedaan van de VOX120, eerst om er een geluidsterkte regelaar (veel meer volume) in te bouwen door instelbare terugkoppeling in de uitgangs opamp. Werkt prima! Daarna onderzocht waar ik flash besturing moest aansluiten. Voor flash heb ik eerst de timing getest met een aantal andere PTT toestellen die dit wel in zich hadden. Flash bleek een zeer kortstondige onderbreking te zijn van de lijnstroom, nl. exact 100 milli seconden (als het juist ontworpen is....). Veel korter werd gezien als 1 kiespuls, veel langer dan 120 msec verbrak de verbinding. Soms zit een (rot) toestel dicht tegen de 120 msec aan ipv 100. Zou ik met een hoogohmige stuurschakeling met hoge-spannings torren en een CMOS 555-timer zoiets tòch kunnen laten functioneren? Je kunt voor een paar tientjes genoeg analoge shit kopen, maar de drijfveer "het moet kunnen" gaf de doorslag. Ik ga het toch proberen! Hoewel deze VOX120 is voorzien van alleen DTMF en een soortgelijke CPU controller heeft als telefoons die wel flash hebben, is de extra electronica hardware niet aanwezig. Bij telefoons met extra puls dialing is het al wel aanwezig. Het is dus toch gelukt, wel een wat ingewikkelde hoogohmige interfacing, maar die is grotendeels vergelijkbaar met wat in andere telefoons (chipset datasheets) soms is toegepast. Het werkt perfect! Het is een mini interface printje (8 x 3 cm) geworden dat in de VOX120 ingebouwd wordt, ingeklemd tussen 4 paaltjes in de open ruimte onder de buzzer. En hier het PCB ontwerp en het complete schema. Op een speciale plek tussen de aard-switch lipjes moet er een sleufje in de telefoonprint geboord worden om het aardswitch printbaantje te onderbreken zonder de "vastgesmolten" VOX print los te kraken. De min van de twee brugcel diodes knippen we ook los (aan blauw draadje) en op een andere plek gaat de massa retour (met oranje) en we takken ook ergens de plus voeding af (rood). Deze rare schakeling schakelt zijn eigen voedings massa 100 msec los en overbrugt deze tijd door een stevige 100uF elco en extreem laag stroomverbruik! In het aansluitsnoer zit nog wel een ader naar het andere R contact, die moet je vooral NIET aansluiten! In de VOX5xx serie die ik onderzocht heb zitten i.p.v. Philips IC's plots Siemens chipjes. En wel de PSB8510-6 CPU controller en de PSB4500 spreek en line interface. De flash verbouwing was simpel: 2 draadbrugjes weghalen en 2 stukjes posijn draad toevoegen. I.p.v. een apart geschakelde toets zit hij nu in de keyboard scan matrix. Zie foto hieronder. De PTT houdt wel van variatie. In sommige toestellen (o.a. Luzern) zitten weer IC's van ROHM, o.a. de BA6566. De dial controller is dan de UMC UM91270. In de PTT Locarno tref ik de TEA1067 aan, deze is denk ik moderner dan de TEA1061 en beter voor combi puls/toon bel en standaard ook met flash. Ook kom ik in de VOX415 de SGS-Thomson TEA7088 tegen. Flash/aardcontact en puls/toon is hier in te stellen via codes en wordt opgeslagen in EEPROM. Zie audio mod. foto en positie potmeter hieronder. Dat is de handigste plek. In plaats van de SMD-R van meestal 15K - 33K tussen pen 14 en pen 16 van de TEA komt een potmeter van 100k met een serie R van 100K. Dit zo'n beetje het max. praktisch haalbare (voor een echte "dove"), iets lager (50K + 50K) is realistischer. In andere telefoons weer de Motorola TCA3388 gezien. Op de eerste foto's zie je ook een eerdere VOX120 verbouwing, dat is dat pen 6 van de phone interface (TEA1061) losgeknipt is en hier wordt de extra 100K volumepot tussengeschakeld. Dit stukje montage print zit vast met een stukje dubbelzijdig schuim kleefband. Zie ook de TEA1061 datasheet en de extra PDF. In dit document ook (positie) info over een extra 100 Ohm R voor nog iets meer volume. In de ongemodificeerde VOX120 foto is dat het beste te zien. |
 Kompleet binnenwerk met extras |
 Detail binnenwerk |
 Het flash printje Onderkant PCB |
 Hier een sleufje boren |
 Het originele standaard VOX120 binnenwerk |
 Detail VOX120 met omschakelbare dial (toon/puls) en een TEA1061 |
 VOX510 binnenwerk met aanpas van aard naar flash control Je kunt net de twee stukjes apenhaar zien zitten. Dat was alles voor dit type! |
Deel VOX415 - audio opvoeren, mod. TEA7088, let op potmeter positie |
Bij het bedrijfsmatig ondersteunen van voorheen de vele ANALOGE data-, fax-, voice- en vooral foto zend- en ontvangst lijnen (naar kranten, ANP en GPD), was het handig om direct op de lijn mee te kunnen luisteren ZONDER dat zoiets ook maar enige invloed op het verkeer mocht hebben! In veel gevallen was niet het apparaat de oorzaak van een verbroken verbinding, maar trad er een bedieningsfout op. Met meeluisteren kon je in ieder geval horen wat er fout ging. Ik heb daar toen een aantal mooie kastjes voor ontworpen die na 15 jaar dienst en daarna nog eens 20 jaar in de kast liggen, nog steeds prima werken! Voor een groepsgesprek (denk aan rondzingen...) is het nog steeds handig. Hierbij een plaatje en de ontwerp bestanden, schema en print. De ingangs Z is ongeveer 30 kilo Ohm (3x 10k), ook dan nog volledig symmetrisch, en naar het geluids chipje gaat maximaal 1/3 is ongeveer 100 milliVolt AC. Voeding met een standaard 12V AC adapter. VEEEEEEEEEL TELEFOONS, zwaar verkleurd plastic....... |
Telefoonlijn meeluister kastjes, klik voor een grotere versie. Nog een link naar het schemaatje. En nog een link naar de print Layout, de laatste aangepaste versie uit 1992. |
Spannings converter tussen data communicatie normen RS-422 en RS-232. Bijvoorbeeld voor meekijken op de PC en reverse engineering. Pré-Windows toegepast tussen +/- 1989 en 1993. Dit is de derde versie, eerder was er een experimenteer gaatjesbord en daarna een handplak (ets-)versie. Hier de "export" 3e versie in CAD layout. RS-232 is de (oude) standaard PC communicatie poort, de signaalnivo's zijn t.o.v. massa en hoogohmig. Door de kabel capaciteit is daarom een hoge snelheid bij erg lange RS-232 kabels NIET mogelijk en wanneer toegepast voor terminals is de snelheid daarom meestal onder de 30 kilobaud / bits per second (zoals bij oude ICL serieel terminals). RS-422 daarentegen is een laagohmige "balans" norm met differentiële signalen op 2 aders voor Rx en 2 aders voor Tx. Met een afsluiting (terminator) aan beide kanten liggend tussen 50 en 100 à 120 Ohm. De lage waarde soms toegepast van elke ader naar GND, de hogere waarde van toepassing wanneer alleen TUSSEN de data paren opgenomen. Deze hardware techniek is ongeveer dezelfde als nu UTP en voorheen ISDN. Hierdoor is RS-422 (en opvolger RS-485) veel beter geschikt voor grote kabellengtes en veel hogere snelheden en grotere storings ongevoeligheid. Deze RS-422 communicatie is dus GEEN ethernet! Je kunt er wel de kabels voor mis-/ge-/bruiken. Afgeschermd is echter nog beter. Deze massa egaliseert ook een eventueel ongewenst aardpotentiaal verschil. RS-422 (en RS-485) gebruikt in tegenstelling tot UTP ethernet géén galvanische scheidings trafootjes. Een extra dikke geel-groene erbij is dus nog beter..... Het hier gepubliceerde interface schakelingetje is ontworpen om de database logging akties uit een RS-422 poort van een 680x0 systeem met OS-9 embedded software ter analyse te kunnen opvangen in een PC met alleen RS-232 COM poorten. Het databeheer was met een dual OS-9 systeem, dus het kastje heeft 2x een RS-422 en 2x een RS-232 poort, en beiden ook nog eens bi-directioneel. Het loggen werkt op maximale RS-232 snelheid (= RS-422 snelheid), dat is 115000 Baud. Bijgevolg moeten de twee RS-232 kabels zo kort mogelijk zijn, bijv. niet langer dan 50 cm. De afgeschermde RS-422 kabels zijn getest tot minstens 50 à 70 meter en dit gaf geen enkel probleem. Softwarematig moet er op de PC een residente (DOS) dual COM-poort driver aanwezig zijn met eigen dual cache (en dual interrupt kanaal), zodat er geen data verloren gaat tijdens het loggen van twee COM poorten tegelijk en zeker niet tijdens disk opslag akties. Of in de terminal software moet hier al in voorzien zijn. Omdat de twee OS-9 systemen ook elkaars backup opslaan is de logging "gemerged" in 1 bestand. Dan kun je beter zien als er iets misgaat door "overrun" of te druk. Het interface kastje bevat 2 kleine printjes, verbonden met een kort 10 polig flatkabeltje met aangeknepen pluggen. De RS-422 kant is met 9-polige Canon D-connectors, type Male, met lock veertjes. De RS-232 is met 25 polige Canon, type Female. Eén print bevat een dual Rx en een dual Tx RS-422 IC (SN75114 en SN75115) en alle terminating weerstanden en eventuele beveiligings clamp diodes. Die diodes zijn wel gereserveerd op de print, maar niet meer gemonteerd. Het 2e printje bevat de voedings gelijkrichters, een 5V stabilisator, en twee standaard RS-232 I/O IC's uit de 1488 en 1489 serie. De RS-232 +8 à +12V en -8 à -12V is niet gestabiliseerd, dat is niet noodzakelijk gebleken. De voedings adapter geeft 9 à 10V AC af. Het kastje is een standaard plastic Euro behuizing van 150 x 80 x 50 mm, bijv. Bobla / Weroplast 1010, Hammond 1591D of BIM2005/15. Omdat de printjes boven elkaar in een kastje op 2 manieren gemonteerd kunnen worden, koper tegen bodem en koper tegen deksel - componenten naar elkaar wijzend, of met de componenten naar dezelfde kant, is er een data "kruis" mogelijkheid met draad jumpers, zodat de bijbehorende RS-232 en RS-422 connectors toch boven elkaar zitten. Op de printjes passen zowel standaard Canon D-connectors voor "draadjes" op de lange koper strips, als "echte" Canon print connectors met haakse printpennen. De Rx terminator weerstandjes zijn in/uitschakelbaar met jumpers vanwege test mogelijkheden, maar moeten vanzelfsprekend aangesloten zijn. De mogelijke piekspanning beveiligings en clamp diodes zijn een optie. LET OP: er is GEEN galvanische scheiding tussen de massa's van beide systemen (OS-9 en de PC), let dus op dat er geen ongewenste aardpotentiaal verschilspanning is! Sluit dus "ter egalisatie" de afscherming (= massa) aan beide RS-422 kanten aan, gekozen is pen 9! Op deze site is voor een andere toepassing een éénkanaals highspeed galvanische (optische) RS-232 scheider ontwerp van mij te vinden! Deze scheider is bestand tegen zelfs 230V verschilspanning en de Rx en Tx en werkt eveneens tot 115000 Baud! |
|
Het interface kastje, V2 De RS-422 print is er even uitgehaald. In deze tussenversie zijn de Rx terminators schakelbaar gemaakt om te testen. Ze moeten gewoon AAN staan! |
| Een YouTube filmpje met een review van een oud en mooi Mycro-Tek Key-Tronic vintage keyboard, het Mycro-Tek MC-12000-5 toetsenbord ontwerp. Zo degelijk en zwaar dat je er iemand mee kan "doodslaan". De toetsen waren redelijk makkelijk er schadevrij af te plukken. Per toetsenbord een kussensloop vol in de wasmachine (lage temperatuur...!!!) en ze waren weer schoon. |
Een SSTV (zwart-wit) testbeeld generator uit CQ-PA 1976, gebouwd in 1981 Nu dus 40 jaar oud................ Deze schakeling is oorspronkelijk NIET van een print voorzien. Dit was veel te complex en zou te groot uitvallen. In mijn print ontwerp heb ik eveneens voor alleen de hoofdvoedings- en korte hulp banen gekozen en de rest met 0,3 à 0,35 mm posijn draad. Precies zoals ik met meerdere andere ontwerpen gedaan heb, zoals de ikunullius uit 1977. De (dubbelzijdige) call matrix print met alleen diodes en het analoge (audio-) deel zijn piggy-back printjes geworden zodat het apparaat toch compact bleef. Zie plaatjes. De call matrix print bevat voetjes, de bandkabel aangeknepen DIL-stekkers. De call print is daardoor makkelijk uitwisselbaar bij groeps activiteiten. De audio print heeft een locaal 723 IC om een zeer stabiele 9 Volt te maken, vanwege de SSTV VCO generator die er op werkt. In JRC apparatuur uit de jaren '80 was ook een 723 IC in gebruik als extra voedings stabilisator voor het VCO. Omdat een extra wikkeling op de trafo toch aanwezig was heb ik de 13 à 18 Volt DC vóór de 723 NIET uit de ongestabiliseerde 5 Volt gehaald (teveel dissipatie dan in de 7805 / LM309K), maar via een kleine hulpvoeding met 7815. De ongestabiliseerde spanning voor de +5 regelaar kan dan iets lager net onder de +10 blijven (met ongeveer 8V AC). Dat is een stuk koeler. |
|
Het complete verhaal uit CQ-PA in een schoon geknipte versie in een PDF Oh, ja hier eveneens de montage printen in een PDF. Dus nog erg veel posijndraad trekken en geen fouten maken. Gebruik een kopie CQ-PA PDF en streep af wat gedaan is. Op een extra klad vel moet de CQ-PA IC nummering en locatie (wat vaag) te achterhalen zijn. |
|
Het Wraase SC-160 Rx-Tx SSTV systeem, simpele ZW-norm, nagebouwd in 1981 Nu dus ook al 40 jaar oud................ Waarom bouw je bovenstaand complexe testbeeld generator apparaat? Om een nog veel ingewikkelder SSTV Rx-Tx systeem mee te testen en af te regelen! Of beter: om het ooit aan de praat te krijgen........... Bij het oprichten van landelijke computerclubs rond 1980 onder de vlag van de HCC kom je op bijeenkomsten in contact met gelijkgestemden, in dit geval electronica techneuten die tevens radio-zend amateur zijn. Onder enkelen daarvan gingen stapels kopietjes van hand-tot-hand met een "nieuw" zelfbouw project van een SSTV Rx-Tx systeem - d.w.z. een zelf in elkaar te solderen professioneel bouw ontwerp met twee lege kant-en-klare dubbelzijdige printen. Het betrof de manual van de SSTV-Speicher-Konverter-Bausatz SC-160 van Wraase Elektronik uit Duitsland. Door snelle ontwikkelingen wat betreft computer geheugens en de mogelijkheid van kleur, was dit ontwerp helaas vrij snel totaal achterhaald. (Daarom gedumpt in het hobby circuit???) Maar dat wisten we toen nog niet. Ook Wraase's eigen ontwikkelingen en vernieuwingen (SC-1, SC-2, SC-420, SC-421, SC-422, enz) waren ook snel niet meer up-to-date. Van 128 naar 256 naar 512 pixels op 1 lijn, ook upgrades van 128 lijnen naar enkel of dubbel 256, in de USA van 120 naar 240 lijnen. Ook norm upgrades naar andere coderings en afwijkende kleuren systemen, zoals behalve Wraase dus ook Robot, Martin, Scotty (modified Wraase) en AVT. De één zond RGB uit de ander R-Y en B-Y, dat laatste net zoals PAL kleuren-TV. Een overvloed aan nieuwe niet compatibele kleuren normen. Op de "geschiedenis" web pagina van Wraase kom je veel historische museum stukken tegen, zoals de typenummers hierboven genoemd, maar NIET dit zelfbouw ontwerp, de SC-160. Misschien schamen ze zich ervoor??? Een aantal techneuten waren in 1980 zelf aan de slag gegaan met eigen goedkope gaatjesbord varianten, maar na contact later bleek met slechte resultaten. Zelf heb ik uitgaande van de komponenten opstelling in de kopietjes eigen eenvoudige enkelzijdige printen ontworpen. Met stevige voedings banen en veel ontkoppeling. Een deel van de data-banen opnieuw met 0,3 mm posijn draad gelegd. Na vele maanden werk, en het oplossen van al te duidelijke fouten of bugs, had ik dan eindelijk een werkend apparaat. D.w.z. ik had (eindelijk) een mooi beeld met wiebelende blokjes ruis, maar GEEN SSTV. KUT. Na een paar uur schema kijken en signaal volgen met de oscilloscoop, en een onthullend stukje in de manual betreffende een C-60 die er niet was...., zag ik het licht!!! De refresh van de gebruikte (4x) 16 K-bit dynamische RAM (4116), de z.g. RAS en CAS signalen (Row Adress Select en Colum Adress Select), horen normaal gesproken binnen elkaar te vallen. De flank van het ene signaal valt in het stabiele midden deel van het andere, ofwel 90 graden verschoven t.o.v. elkaar. DAT WAS NIET ZO! Bij Wraase was een slimmerik bezig geweest en die had de fase verschuivende C-60 in dit RAS-CAS circuit met een "gummetje" weggehaald uit het schema in de manual. Na wat proberen bleek het lastig de juiste waarde te vinden - te klein of te groot. Na insolderen van een klein trimmer C-tje tussen de RAS-CAS TTL poortjes en wat draaien stonden de wiebelende pixels plots stil. Er bleef wel een behoorlijke temperatuur gevoeligheid in de instelling van de variabele clock generator, en de C-60 instelling. De SSTV doos deed het eindelijk prima!!! Nouja, lees hieronder enkele gevonden bugs en verbeteringen. Na voltooing op 14 MHz geregeld (ITxxxx) DX gezien. Ik heb behalve C-60 nog zo'n nabouw "cloon" bug gevonden: de basislijn en de sync van het output TV-video signaal gaat beiden met clampen naar GND, de een direct en de ander via 2 diodes t.b.v. 1 à 1,2 V verschil tussen die twee. Dan moeten de D's wel in doorlaat staan, in sper valt er niet te clampen! Bij het maken van "naaldpulsen" uit een blokgolf d.m.v. R-C differentiatie is op 1 punt een lelijke undershoot te zien. Negatieve puls ver ONDER massa nivo. Bah... Met een extra clamp diode in sper is dit nu wel OK voor de levensduur van het CMOS IC. Bij het koppelen van pull-downs via een aantal dioden (liefst daar Ge i.p.v. Si) op de ingang van een TTL poort is er GEEN stabiel "één" nivo, een extra pull-up R maakt dit een stuk stabieler. Een enkele keer toegevoegd. Op een andere plek zit wel die extra R, maar nu foutief aan massa i.p.v. naar de plus..... De 9 MHz X-tal Oscillator met 2 TTL poorten (opwekking 64 msec TV lijn-signaal) heeft zoals oorspronkelijk getekend, en afhankelijk van kristaltype, kans op overoscillatie of valse slinger spikes. Met 2 R's over de poorten en eventueel ook nog 2 extra R's aan de TTL-ingang naar GND, samen met 1 extra TTL koppel C (alleen AC!) en wat R-demping en kleine serie-C f-aanpassing in serie met het kristal, alles zoals gebruikelijk, oscilleert de zaak een stuk betrouwbaarder. De eerste 2-deler in de HEF4040 na de X-tal oscillator deelt niet door 2 maar bij mij door 3!!! Het blijkt dat de MOS versie 4040 moeite heeft met +/- 10 MHz. De tegenwoordige 74HCT4040 heeft er geen moeite mee, maar die had ik toen nog niet. In de schakeling vond ik een ongebruikte halve 7473 J-K flipflop, die heb ik als extra 2-deler er tussen geknoopt. . (7474 zou handiger zijn geweest....) Op de 7473 heb ik de meeste input poorten aan plus 5 geknoopt waardoor deze in "toggle" mode komt = gedeeld door 2. De deelfactoren op de 4040 beiden een stap naar voren gezet en nu kwam er eindelijk wel netjes 64 msec TV-lijn-f uit. De detectie van het SSTV sync signaal met 1 (afstembaar) OPAMP filter bleek niet perfect genoeg te werken naar mijn zin voor die SSTV sync. Ik heb er een dubbel OPAMP filter van gemaakt (met een extra 741), en de 2 in cascade geschakelde filters tegelijk afstembaar gemaakt met een stereo potmeter. Dat werkte een stuk beter. In de componentenlijst is het genoemde typenummer ITT310 voor de standaard schakel dioden vast en zeker fout, of alweer een moedwillig dwaalspoor.... Dit is nl. een extreem zeldzame Si varicap diode. Op de meeste plaatsen werkt een standaard 1N4148 (of toen een 1N914) of equivalent prima. Bij "verknoopte" "OF" poorten, zoals hiervoor al genoemd, is een set D's met lagere Ud, Schottky of Germanium, net iets handiger. En denk aan de noodzakelijke extra pull-up-R voor een stabieler H / L nivo bij gebruik van koppel diodes. |
Als PDF download de historische museum stukken: | |
 |
De Wraase SC-160 Duitstalige manual met schema edit van mij. Dit editten betreft alleen fouten, bugs of onhandigheden, zoals vergeten of foute pull-up's (1x zelfs pull-down), diodes verkeerd-om, weggelaten C's en extra voedings beveiligings dioden in sper. Grotere aanpassing op een paar kladvelletjes. |
|
Een Nederlande vertaling van de importeur. |
|
Mijn eigen ontwerp montage printen, extreem vol....... |
|
Wat eigen aanpassingen op een paar kladjes, dit zijn "echte" aanpassingen of kleine vervangende delen.. |
|
|
|
|
Hier een mooi stukje over de Ikunullius (IQ-Nullius) uit CQ-PA en ook Electron 1976 en 1977. Een zelfbouw video terminal print met ASCII parallel input met als tweede print de BAS-2, de tweede versie serieel Baudot naar parallel ASCII omzetter/ decoder. Samen vormen ze een Telex display systeem. De Ikunullius is een hardware video display apparaat bedoeld om tekst vanuit een geheugen op een TV of composite monitor weer te geven. De basisprint accepteert alleen ASCII parallel input. Er zijn meerdere uitbreidings printen, waaronder één toegespitst op amateur radio telex ontvangst. Dit is de BAS-2, de geoptimaliseerde (2e) versie van een serieel Baudot naar parallel ASCII omzetter. De ontwerper, een Ir. "A.K." uit Delft, verschool zich achter een stichting genaamd SWOTIR, Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Transmissie via de Radioweg. Op één van de printen vond ik een logo van een andere werknaam van SWOTIR, nl: "Inbuk Electronics" ! Zowel in Veron - Electron als in het CQ-PA tijdschrift is vrijwel dezelfde tekst gepubliceerd in 1976. De uitbreiding BAS-2 vond ik in Electron 1977. In CQ-PA stond een andere (serial ASCII) interface print beschreven voor koppeling aan een computersysteem. In Electron is later nog een scroll optie gepubliceerd, ook die is vanzelfsprekend ingebouwd. Door mij is het apparaat ook nog voorzien van multi baudrate extra's (45, 50 en 75 Baud, plus of min een "beetje", alles met digitale delers), en een parallel matrix printer hardcopy output met aparte code omzetting in een goedkope EPROM. In tegenstelling tot BAS-2 (rood en groen PROMS) nu WEL met carriage return en linefeed vanwege de printer, dus een iets aangepaste Baudot - ASCII decodering. De matrixprinter aansluitnorm was niet die van de IBM PC, die bestond nog niet, maar dezelfde Centronics kabel was in gebruik als bij mijn Exidy computer. Toen we 5 jaar later allen voorzien waren van een PC-XT-tje is er nòg een printje met een UART bijgebouwd, een echte RS-232 serieel output voor afvangen en opslag. Aangekoppeld na de nieuwe Baudot decoderings EPROM. RS-232 uitgang instelbaar tussen 300 en 9600 Baud voor koppeling met bijv. Procom Plus in DOS. Komplete revoluties en machtswisselingen heb ik hiermee gevolgd en opgeslagen op 360K floppy's. Bijv. de RTTY logging van de revolutie in Roemenië waaronder de naamsverandering van het staats persbureau en wat RTTY logging gedurende de Golf oorlog in Iraq. Die oude floppen zijn gelukkig na 30 jaar nog steeds prima leesbaar en nu hier, na enige omzetting, te downloaden. In de zipperts zitten vele *.TXT log bestanden per dag. Voor de conversie naar 1.44 MB flop gebruik ik mijn "zwaar gemoderniseerde" Corona Data Systems portable sleep-PC van 18 kilo, kast en ISA slotruimte omgebouwd naar een standaard 80386SX-33 board met 360K, 1.44MB en 80MB IDE, onder DOS vanzelfsprekend. De afwijkende Corona monitor video input en lijneindtrap frequentie is omgebouwd naar standaard Hercules Mono, tevens voorzien van een extra NE555 lijn-vrijloop-oscillator met sync-lock, de VGA frequentie was veel te hoog en ging niet. De PC is daardoor wel 10x sneller dan oorspronkelijk op ruim 4 MHz. Voor de output klokpuls van de parallel matrix printer en serieel RS-232 uitvoer is vanwege timing en interface problemen een veel bredere vuile "tussenpuls" gebruikt, niet de standaard "request" timing, maar 1 stap terug in het schema, een puls die op het juiste moment een door-clock zou moeten geven naar een latch en daarna (achterflank of na delay) een afgeleide "strobe". Daar was iets mee....(die "request" was te smal?) De goede veel bredere puls was helaas niet alleen, op de scoop was na deze puls een heleboel puls-haar zichtbaar. Pulse ontharen niet met J-K-Flipflops gedaan, maar met wat simpele analoge R-C "knoei-reiniging" is hier alsnog een prima timing latch puls van gemaakt. En daarna, na een kleine delay met een 555 timer, een passende "strobe" voor zowel de centronics printer als de RS-232 UART chip. Het is hierdoor redelijk "vol" geworden in de kast en maakte een Fan noodzakelijk om het elektronica zweet eruit te blazen. Alleen het volledige bouwdoos schema bekijken in PDF? |
|
|
|
|
Als PDF download de gereconstrueerde archiefstukken : | |
|
De volledig gerestaureerde bouwhandleiding van de Ikunullius. De minstens 45 jaar oude verbleekte grijze kopietjes zijn zo goed mogelijk opgepept en opnieuw leesbaar gemaakt met moderne technieken. En hier en daar is nog een misser of vlekje weggewerkt. Toegevoegd een mooiere gerestaureerde versie van het schema. |
|
Ook de eveneens bewerkte bouwhandleiding van de 2e versie serieel Baudot naar parallel ASCII omzetter, de BAS-2, hier beschikbaar. Ook hier toegevoegd: een mooiere gerestaureerde versie van het schema. |
|
De videoterminal zonder processor (vandaar IQ-0) is beschreven in 1976 in CQ-PA en Electron. Omdat de Veron niet aan openbare archief stukken doet, heb ik alleen de CQ-PA archief scans kunnen bemachtigen. Deze zijn (ik ben vervelend....) vanzelfsprekend in 16 miljoen kleuren grijs in te lage resolutie beschikbaar. Door grafische truc's heb ik passende egaliserende tussenpixels berekend en histogram correcties toegepast. De scans zijn nu in 2 kleuren zwart-wit, een stuk zwarter, en van 300 naar 600 DPI omgezet. En daarna bewerkt naar TIFF-G3. Hierdoor echt zwart-wit, iets scherper en minstens 5x à 10x kleiner in kilobytes. |
|
De BAS-2 publicatie is wel uit Electron. Ik had vage verkleinde kopietjes uit 1976 en de echte Electron met deel 2 uit 1977. Ik was toegetreden als lid!!! De vage verkleinde kopietjes zijn alweer zwaar opgepept terug naar A4. |
|
Er was ook een andere aanvullings print voor communicatie met een Motorola microprocessor systeem, dit was de serieel naar parallel ASCII interface. Als vervanging voor een Teletype wortelstamper uitvoer. |
|
De regel scroll optie uit Electron. |
|
Zoals beschreven in het artikel hieronder (Baudot-ASCII converter), hier een eerste poging om een extra output interface in de IQ kast in te bouwen. Het begon met de afwijkende (parallel) Baudot naar ASCII omzetting, aangesloten vòòr de decodeer PROMs, en een parallel output driver/buffer voor een meeschrijvende matrix printer. Een paar jaar later is nog een UART printje bijgeplaatst met ASCII RS-232 output voor PC opslag. Twee schema's. |
|
De op plus en min 12V werkende karakter ROM van National, de MM5240AA, een vreselijk duur ding. Ik heb hem eens moeten vervangen vanwege "kuren", soms wel, soms niet OK. De prijs lag tussen 100 en 150 gulden. |
|
De 2102 1 kiloBIT statische RAM chips. 1024 bits in 1 IC voor 30 tot 40 gulden stuk. Je had er 6 tot 8 nodig........... |
RTTY research ontwikkelingen naast de Exidy Computer..... Na RTTY ervaringen met de Exidy Computer en met goedkope monitoren, dat is enorm veel piep en gefluit storing op de HF, kwam de gedachte om een complexe decoder en omzetter van Baudot naar ASCII te maken ZONDER "fluitende" software. Dat is volledig in hardware en 100% HF tochtdicht. En het telex signaal oppikken d.m.v. opto isolatie uit de loop-stroom (zie ontwerp in PDF hieronder), LF toondecode nog steeds met de standaard ST6-W (***) spoelendecoder. Beter kan niet. Een RTTY video unit werkend op de telex loop-stroom had ik al in 1977, de IQ-Nullius (ook: Ikunullius). Dit nieuwe telex kastje zou, in plaats van een lompe wortelstamp machine, direct een oude goedkope en makkelijk te verplaatsen matrix printer moeten aansturen via de Centronics "methode" voor "hard-copy", bijv. toegepast bij radio amateur demonstraties. En ook van een aantal extra's moeten zijn voorzien, zoals eventuele PC opslag via een standaard RS-232 uitgang. Een eerste versie hiervan zit in bovenstaande Ikunullius. |
|
En wat error correctie mogelijkheden. Hierdoor is het kastje vanzelfsprekend NIET flexibel meer, het doet alleen wat er bij de bouw "ingebakken" is, maar wel 100% fluitvrij. Ik had een handvol dump UARTs (van Kent Electronics) en dozen vol EPROMs waarvan een aantal in CMOS, dus dat werd de basis. Eén UART aan de ingang met 45, 50 en 75 Baud instel mogelijkheid. Vijf bits Baudot naar 7 of 8 bits ASCII omzet via 8 verschillende mogelijke (32 bytes) data tabellen in (liefst CMOS-)EPROM en met 1 byte data buffer D-Flip-Flop (latch) geheugen. Dan een Centronics buffer en parallel output. Tevens voorzien van een standaard RS-232 uitgang aan een 2e UART met baudrate settings van 300 tot 9600 Baud (en N,8,1) voor eventueel hard-disk opslag op een storingsvrije PC-XT m.b.v. bijvoorbeeld het beroemde Procomm_Plus programma. (DOS 3 tot DOS 5 periode !). De decoder is ook voorzien van een 5 staps sequencer en een tweede (CMOS-)EPROM met "micro-code". Dit systeem geeft de doorclock pulsen en data modificatie signalen (= andere EPROM bank), wat mini wachtlussen en als voorlaatste de output strobe voor de printer en de (2e) Tx UART. Het Tx deel in de eerste UART is hiervoor onbruikbaar omdat de ingestelde karakter bitlengte niet hetzelfde is (5 t.o.v. 8). Na afloop (laatste sequencer code stap) een reset van DAV (Data AVailable) aan het Rx parallel output register van de Baudot UART. Het sequencer deel werkt net als de 1e UART op dezelfde Rx clock, dat is 16x de input baudrate. Dus na minder dan een halve Rx "byte" staat de output data al klaar. En is er in de schakeling, behalve de clock opwekking, geen aktieve clock ruis! Wat gerealiseerde hardware trucs: Detectie met 2 bits Baudot letters of cijfers output ("1") code switch en doorclock naar Let/Cijf Flip-Flop, die geeft tevens een aangepast adresbit (A5) voor een andere (letters of cijfers) passende 32 bytes codetabel in de data EPROM. Keuze òf kleine letters òf hoofdletters in ASCII m.b.v A6 op de data EPROM voor een passend data blok. Geeft de Baudot UART een FE (Framing Error) af, dan geeft de sequencer instelbaar (m.b.v. data A7 en A8 via switch) : a) een spatie of b) bijv. een ALT240 (3 streepjes) als vervangend error karakter via de data EPROM. Dus: A7 + A8 = 0 = normaal, alleen A7 = 1 = 1e vervang tabel, A7 = 1 en A8 = 1 = 2e vervang tabel. Geen FE geeft een karakter "valid" code, nodig voor de doorclock puls naar de buffer D-Flip-Flop latch. Naar wens (aan of uit switch) zorgt de sequencer voor een UOS (Unshift On Space) puls of juist niet aan de letters/cijfers Flip-Flop. En hoe dat allemaal werkt? Geweldig! 
|
|
(***) De ST6 is de laatste generatie RTTY decoder met spoelen, dat is met instelbare potkernen of toroids. De meeste ST6 hobby ontwerpen waren afgekeken van de professionele (navy) HAL ST6. Hierna werden kompakte OPAMP ontwerpen bekend, zoals die gebaseerd op een idee van DJ6HP. Ook bij HAL zaten ze niet stil en enige tijd later kwam de HAL ST5000 op de markt, later nog complexer in de ST6000. Die maakte gebruik van switched-capacitor modules. De latere HAL ST8000 en ST8000A waren deels Z80 microprocessor systemen. Een speciale "eenvoudige" OPAMP versie is de NAVTEX decoder van PE1ABR, die nautisch mobiel was, alleen +12V als voeding. De noodzakelijke negatieve voeding werd storingsarm opgewekt met een AUDIO oscillator. Tegenwoordig gaat de meeste decodering met de DSP processor op een goede computer geluidskaart en passende complexe software. Soms is Links en Rechts apart aangestuurd met +90 en -90 graden signaal, of iets soortgelijks. |
|
 Eind jaren '80 wederom een kortegolf RTTY (persbureau telex) demonstratie, het beeld op een zelfbouw VDT kast. HF/EMC tochtdicht gemaakt Het scherm kwam uit een uitgefaseerde edit werkplek bij de baas. Prachtige scherpe tekst door HF correctie netwerkjes in de video circuits! IKKE, draaiend aan een zelfbouw VFO voor de NRD-515 |
Het ontstaan van ratelstoring op een gestabiliseerde voedingsspanning door onhandig geplaatste printbanen Snelle gelijkricht dioden op 50 Hz, bij brugcellen dus, kunnen bij "open" en "dicht" gaan uitslinger verschijnselen veroorzaken. Ratelstoring dus. Soms hoorbaar tot op de middengolf. Een passende condensator eroverheen of van AC naar massa met een waarde van 10 tot 100 nF elimineert dit. Een ervaren zelfbouwer weet dit ondertussen wel. Er is nòg een reden van het ontstaan van ongewenste ratelstoring. Geen EMC ratel dit keer, maar een onbedoelde vervuiling van de DC, die je pas bij toepassing bij gevoelige (pick-up, mikrofoon of meet-) versterkers in de gaten krijgt. De oorzaak is de sterk pulsvormige (bij-) laadstroom van een elco in de top van de sinus. Het laden is er nl. alleen als de AC momenteel hoger is dan de restlading op de elco. Meestal is dit laden slechts 1/3 tot 1/4 van de sinus helft. Deze piek kan dus minstens 3x (tot wel 5x) groter zijn dan de gemiddelde DC stroom. Als deze AC piekstromen geen directe AC retourweg hebben BUITEN het DC circuit naar de brugcel of de trafo kan dit een probleem opleveren. Vooral wanneer deze pulsen door een onhandige print lay-out eerst langs het regelsysteem of de (massa van de) stabilisator moeten. Deze laadstroom pulsen geven een kleine spanningsval over de printbanen die door de regelaar gesuperponeerd wordt op de DC uitgangsspanning. Ontwerpregel: massabanen zijn er of voor alleen DC, of voor alleen de AC stroompieken. NIET voor beiden samen. Zie onderstaande plaatje van het voedingsprintje van een commercieel bouwpakket. Dit laat zien hoe het nu juist NIET moet! De puls stromen door de elco retour naar brugcel of trafo moeten een hele omweg maken langs de regelaar massa's voordat ze weer terug zijn bij de trafo. De gescande tekening heb ik geanonimiseerd, bedrijfsnaam en logo weggepoetst, omdat ik niemand wil beledigen....... Maar het is het ideale voorbeeld hoe het nu juist NIET moet! De kruisjes zijn plekken waar ik de pintbaan onderbroken heb, de vette donkergroene stippellijn is het 0,5 mm vervangingsdraadje dat de ratel doet verdwijnen. Zie ook eigen ontwerp printjes waarbij nu de reden van de vreemd lijkende printbaan lussen duidelijker wordt. Let ook op de extra ontstoor C'tjes en de anti opblaas diodes in sper. Altijd handig in een schakeling met meerdere voedingen met elk een iets andere stijg en afval karakteristiek. Op het "fabrieks" printje heb ik die ook maar toegevoegd, in ieder geval in sper over C33 en C34. |
|
|
|
|
Hier een bonus, een universele PSU elco berekening met sterk verminderde complexiteit: Hoe groot moet de eerste elco zijn na de (brug-)gelijkrichter in een voeding? Geldig voor alle schakelingen, van 5V DC tot 1500V DC!!! Het hangt allemaal af van twee (eigenlijk 3) variabelen: de DC stroom en de toegestane rimpel spanning. Oh ja, en ook de ontlaadtijd, maar die is hier altijd hetzelfde met een 4 diode brug of een dubbele gelijkrichter schakeling. Een 50 Hz sinus = 20 milliseconden. Dus een halve sinus is gelijk aan 10 msec. De tijdsduur van het inzakken van de lading (de rimpel dus) ligt tussen 3/4 en de helft van de halve sinus en is afgerond naar boven 3/4 x 10 = 7,5 msec. Altijd, kijk even naar het plaatje hierboven. Het is de tijd tussen enkele milliseconden NA de top en de opgaande flank van de volgende ladingspuls. Enkele gelijkrichter? Dan wordt het 2,33 maal zo groot ( 7,5 msec. vergeleken met 7,5 + 10 = 17,5 msec)! Het totale vermogen in de lading is in Coulomb = C x U. Het toegestane rimpel inzakkings deel dU is delta_U x C in Coulomb. Deze ontladings energie Q is eveneens gelijk aan I x delta_T. Dus de Q inzakking = I x dT = dU x C , dit geeft een condensator waarde van ==> Cap = I x dT / dU . En dT = 7,5 msec in de meeste gevallen. Wanneer je een bepaalde (grote) condensator waarde tegenkomt, kun je ook eenvoudig terugrekenen hoe groot de rimpelspanning mag zijn. En of de elco nog OK is. Bijv.: JRC NBD500 / 520 - Cap = 68000uF, 10A dU=1,1V, 15A dU=1,6V, 20A dU=2,2V. OK? YES. Dat is alles, altijd geldig. Oh ja??? |
|
Standaard 12 tot 24 V voeding, standaard vuistregel werkt. Dat is 2200 uF per Amp unstab.U = 15 - 30V, I = 5 Amp, rimpel dU max 3V C = 5 x 7,5 x 10-3 / 3 C = 12500 uF |
En met lagere spanning, bijv. een analoge 5 VDC met min. 3A, standaard regel werkt NIET. Het is 3x meer! unstab. 8 - 10V, dU = 1V rimpel abs. max. C = 3 x 7,5 x 10-3 / 1 C = 22500 uF |
Hier de berekening voor een buizen vesterker. 250 VDC met 125 mA, dU = 10V rimpel C = 0,125 x 7,5 x 10-3 / 10 C = 94 uF , we nemen 100 uF |
En hier een zender lineair met buizen. 1500V DC met 500 mA, dU = 50V rimpel. C = 0,5 x 7,5 x 10-3 / 50 C = 75 uF, we zetten 5x 470 uF - 400V in serie (met parallel bleeders) |
Een eigen ontwerp van meer dan 27 jaar terug: De Aardweerstand meetbrug - 3 punts systeem Dit is een electronische versie van een meetsysteem van zeker 50 à 70 jaar terug. De meetschakeling met 3-punts systeem is identiek. De spannings generator (315 à 335 Hz, geen 50 of 150 Hz harmonisch verband) en de gevoelige filter meetschakeling is echter van eigen ontwerp. Oorspronkelijk werkte dit met een slinger dynamo en een gevoelige AC Voltmeter met balans / scheidings transformator. Ooit heeft er in een zendamateur blad (Electron?) iets over ingestaan. De werking van deze nieuwe versie? Perfect. Ik heb het toestel al meer dan 25 jaar in gebruik! Uitleg werking: Zuivere sinus toonopwekking van ongeveer 315 à 335 Hz. Oscillator m.b.v. een brug van Wien en opamp, terugkoppel circuit met serie RC naar parallel RC. Laagohmige vermogens uitgang met een simpel "speaker" chipje LM386. Omdat er maar 1 set batterijen in de meter zit is de audio uitgang galvanisch gescheiden van de aard-meet-brug m.b.v. een audio transformator. Verhouding 1 op 1 of 1 op 2 is OK. Een E-I blikjes trafo is OK, op een hoge zelfinductie ferriet ring (AL is min. 10000, 2x 36 mm 3E25, 3C11, 3E5 of 3E6) is ook prima. Een eigen winding Z van 100 à 200 Ohm op 300Hz als max. lijkt prima. De belasting is meestal tussen 5 en 50 Ohm. Voorbeeld toroid: met 2x groene 36mm 3C11 cloon op elkaar, zoals hieronder beschreven (Of 36mm ex oranje 3E25). min. AL = +/- 2x 6000 = 12000. Z = minimaal 200 Ohm bij 300 Hz ==> L = 106 mH. N = 90 à 100 windingen DUAL draad. Gebruik een vissers hulpstukje om makkelijk te wikkelen. Bepaal eerst de draadlengte van 5 a 10 windingen tegen verspilling. De audio "massa" uitgang van deze trafo gaat naar de verre 1 meter R20 staaf (20 = inderdaad na 20 meter snoer). De "hete" audio aansluiting gaat via een laagohmige draad potmeter ( 500 Ohm , met of 56 Ohm of 2x 10 Ohm parallel, dus een circuit R (bereik) van max. 500 / 50 of 5 Ohm) naar de te meten Rx. Rx is tevens de meetschakeling massa! Via de potmeter is een variabele U in te stellen, die gaat naar de ene audio meet ingang. De aarde tegenpool, de 1 meter staaf R10 (met dus 10 meter snoer), zit aan de andere audio ingang. Door de potmeter in te stellen is er een punt waarbij U_pot = - U_R10. De meter geeft een dip en komt vrijwel op NUL. De potmeter R is hierbij gelijk aan Rx. De twee identieke "balans" ingangen hebben eerst een anti EMC low-pass van enkele kHz. Daarna een highpass van iets minder dan 300 Hz. Hiermee worden vooral 50 en 150 Hz brom onderdrukt. Op een "sommeerpunt" is een opamp AC gelijkrichter schakeling aangesloten naar een iets beveiligde 1 mA DC wijzer instrument. Brug balans is dus met meter = NUL. ==================== Wat praktische zaken: De frontplaat is gemaakt in mijn DOS PCB CAD pakket (in 1993). Output in postscript, export TIFF en PDF. Na een klad versie gemaakt te hebben van het schaaltje van de potmeter is dit op 4 voudige grootte getekend op rijstpapier. Dit is in de doka, via copyproof camera systeem, op film gezet, op 4x en nadien op ware grootte afgedrukt op film. We spreken over pre-windows (1993) periode! Nu kan het met thuis inscannen en verschalen wel iets makkelijker! De films van frontplaat en schaaltje zijn tijdens belichten op foto-aluminium gewoon op elkaar gelegd. Jaren later, na steeds met lege batterijen gestaan te hebben, is er een Ni-MH accu pakket in gebouwd (van 8 naar 10 cellen) en een lader / netvoeding circuit toegevoegd. Met buitenboord net adapter trafo. Beste compromisloze aardpijp voor de hobbyist? Neem 5 meter koperen waterpijp van 12 of 15 mm. Wat in de grond gaat voor 3/4 dicht timmeren voor betere spuitkracht met minder water ( twee +/- 6 mm gaatjes die iets opzij spuiten). Aan de andere kant de waterslang met een lusje (tegen dichtklappen) en ty-raps vast zetten. Het inspuiten gaat hier in de Zeeuwse klei, zand en turf blubber vrij makkelijk. Ik kreeg een enkele keer bijna brandwonden van het agressieve bruine turf water! Dat deed pijn! De kabel aansluiting kan het beste in een waterdichte gietmof (hars of pek) Resumé: R10 = 1 meter aard staaf met 10 meter snoer, 1,5 of 2,5 kwadraad is OK. R20 = 1 meter aard staaf met 20 meter snoer, in het verlengde van R10 te plaatsen. Rx = te meten aardelectrode, met kort (1,5 à 2 meter) 2,5 of 4 kwadraad aan de Rx bus. En de Rx van zo'n pijp??? Altijd lager dan 1 Ohm, meestal zelfs onder de 0,5 Ohm! Een antenne aarding met 5 meter 15mm pijp in de bodem gaf 0,2 Ohm! Een energie-distributie eindpunt aarding met 25 Q aan het eind van de (4x 240 Q) kabel gaf - voordat die was aangesloten!!! - ook 0,2 - 0,25 Ohm. Het laagst goed aanwijsbare is overigens < 0,1 Ohm. TIPS: Gescheiden antenne en meterkast aardes is achterhaald, onveilig en kan zelfs MEER Rx-storing opleveren. ALLES doorverbinden met het woning aarde verzamelpunt is voor 50 en 150 Hz het beste. Echter, uit ervaring met aktieve antennes en locale extra aarding: voor HF en vooral VLF is een scheiding voor die frequenties van Rx aarde en meterkast aarde m.b.v. een stevig hoog AL ferriet pakket (3 à 4x 36 mm ringen 3E25, 3C11 of oude 3E1) met min. 2,5 kwadraad ( 5 à 10 windingen) het beste gebleken. Voor de Rx enigszins gescheiden, voor beveiliging toch aan elkaar! Op deze foto is dat 2x de klont met geel-groen links onder, 2 setjes (3E1 en 4C65) van 3 in serie. Een gasarrestor eroverheen tegen overspanning (ongelukken) is handig. Misschien zie je die zitten? Ik had nog 10 meter afgeschermde 5x 2,5 kwadraad liggen. Die 5 aders zijn als "litze" gebruikt voor de "HF aarde", de afscherming is aan de echte randaarde aangesloten in de kabelkast! Aan de andere kant van de ferriet klont dus. Bij het gebruik van een goede aktieve antenne en een locale "HF aarde" voor die antenne kan de coax onbedoeld alsnog een HF doorverbinding opleveren. Een stevig pakket ferriet (4x 36 mm 3C11 ringen) met veel dunne teflon coax er op is een verplichte mantelstroom scheiding van de ontvangst plek en de huis-aarding. Zie plaatje1 en plaatje2. Deze laatste hoort bij een aktieve antenne hoog in een dooie boom. De gebruikte ferriet ringen zijn prima goedkope clonen van Philips/Yageo 36 mm 3C11 via AliExpress uit China van deze specifieke shop: E-visiontek Store. Ik kan het weten, want ik heb ze extreem getest, zie deze .De prijs? Minder dan 1 euro 50 stuk. Na dit prima testresultaat heb ik er een "paar" extra gekocht. |
|
Het schema pakket in PDF.
Hier de PCB layout in PDF. Frontplaat met enkele productie tussenstappen. Info-Sheet met twee gekaapte plaatjes uit een forum. |
|
Een kristallen test kastje Deze schakeling kun je zien als een soort HF opamp. De versterker heeft een erg hoge ingangs Z en een erg lage uitgangs Z. De oscillator schakeling is zo universeel mogelijk en minimaal frequentie afhankelijk gemaakt. (Dus een erg groot bereik...) De versterking is instelbaar tussen nul en maximum t.b.v. testen van het startpunt go/no-go voor wat betreft oscillatie. Verder bevat het een teller uitgang en een oscillatie indicatie met LED. Het is voorzien van meerdere X-tal aansluitvoetjes, zowel met pennen als draadjes, zoals HC6U, HC18U, HC33U, HC25U en HC17U. Aan de hoogohmige ingang zit een duo (omschakelbare) variabele condensator parallel, bereik 15 - 150 pF en 30 - 250 pF. Het laagste bereik was al OK geweest. Op de "hete top" van de Cvar wordt het kristal hoogohmig aangekoppeld. Het OPAMP feedbackpunt op de andere kristalpoot, hier is een zeer lage Z van enkele tientallen Ohm. De feedback-schakeling ziet er wat raar uit, maar na vele experimenten werkt het toch echt op de parallel frequentie (die meet ik er in ieder geval mee!) en niet op serie f. Het stroomverbruik is vrij laag, LED uit 35 mA, LED aan 40 mA, het werkt daarom op 6 AA batterijen en is daarmee "portabel". Het past net in een standaard plastic bakje. De aan-uit knop is zelf-terugverend, dat helpt ook in het stroomverbruik. Het is erg nuttig gebleken bij het uitzoeken van sloop en harmonische kristallen, en bij beursbezoek. Mini pocket counter meenemen! Je merkt bij een lagere-f oscillatie dan dat het een 3e of 5e harmonische versie betreft. Bijv. alle oude 27 MHz en scanner kristallen zijn eigenlijk 3e harmonischen overtone! Er is GEEN printlayout, alles in gebouwd in "dode kever" SMD stijl. Aardigheidje: de mini potmeter is een schroevendraaier Piher mini instel geval. Het asje? Dat is een 3,5 a 4mm popnagel met een plat geslepen stukje aan de pin, de popnagelrand ONDER het deksel, anders valt hij eruit. Het knopje is een 4 mm dump dingetje. Zie schema en varco schaaltje. Schaaltje NIET toegevoegd in PDF deze keer maar in TIFF. Open de TIFF in Irfan en stel in het afdrukvenster de gewenste verschaling in ZONDER het plaatje vooraf te verschalen. Het blijft dan lekker scherp. Smetvrij "inpakken" in een stukje verzegelde lamineer folie. |
|
Het Varco schaaltje in TIFF
Het schema in een PDF |
|
Volgende item LOT LMG-01, een prachtige functiegenerator bouwdoos. Een bouwdoos die rond/na 1981 op de markt kwam. Van de VOF LOT in Eijsden. Viel op door de grote witte kast en de vele rode knoppen.VOF LOT was een helaas slechts éénmalig ZZP project van electronica publicist Jos Verstraten. De aparte frequentie scan functie is ideaal gebleken om de doorlaat karakteristiek van cassettedecks (na bij-stroom (BIAS) afregeling te controleren. Let op: kies nà de (te) hoge top in het LF-hoog na het verder opvoeren van de BIAS het tweede equilibrium als juiste instelling!!!). Ook ideaal gebleken om RIAA (pick-up) voorversterkers (met een anti-RIAA voorschakel correctie-doosje) mee door te fluiten. Mijn eigen mengpaneel had iets te weinig gain in het laag. Na simulatie in Multisim bleek het aanpassen van 1 uitgangs NPN (in het terugkoppel circuit) door een identieke zelfbouw duo (darlington) NPN versie dit volledig op te lossen. Klaar voor restauratie werk naar CD. Door de sweep / scan en burst te combineren kon je leuke geluids effecten maken...... |
|
Hier de bouwbeschrijving
en de schema documentatie in PDF. Zo ideaal mogelijk gescanned en bewerkt. Nog een lijstje in PDF van mij met enkele kleine eigen aanpassingen en verbeteringen. |
|
Na wat speuren / lezen in de blogs van Jos kwam ik er (nu pas) achter dat hij ook de ontwerper was van o.a. de Thomsen M35, 35 watt eindversterker zelfbouw module met Motorola darlingtons. Twee van deze, samen met een stereo regel- en pickup ingangs versterker print, had ik 50 jaar terug samengebouwd voor een familielid. Wat ontbrak was een aanbeveling voor extra voedings stabilisatie (bijvoorbeeld met de net op de markt zijnde 3-benige regelaars) voor de regel- en voorversterker. Het kostte me toen nogal wat zware elcos en een zener diode om de handel "motorboot" vrij te krijgen. Terugwerking dus met opgedraaide bas. Verder heeft het apparaat zeker 40 jaar probleemloos gewerkt voordat het door een modernere doos vervangen werd. |
Alweer een bouwpakket uit vervlogen tijden, uit ongeveer 1978. Een zelfbouw digitale multimeter met LED displays van de firma PROTON. Er was eens een DMM02, toen DMM03 en later (1981) zelfs een geoptimaliseeerde en uitgebreide versie, de DMM04. Ik heb één van de eersten, de DMM02 gebouwd. Het ontwerp is gebaseerd op de LD110 / LD111A chipset. Vergelijkbaar (andere type nummers) met wat in de Fluke 8000A serie tafel instrumenten in de jaren '70 gebruikt is. Een kleine aanpassing vond ik noodzakelijk: Zoals ieder netsnoer om begrijpelijke redenen voorzien is van trekontlasting, zo ontbreekt er in de praktische uitvoering bij de 4 ingangs bussen een DUW-ontlasting! Twee mini beukenhouten blokjes met een gleufje zorgen ervoor dat het plastic front niet kraakt. Zie de foto's. In het knetterzone gebied naast de netschakelaar is een extra plastic plaatje geduwd, in de kast boven de staande 0,1% weerstanden is eveneens een isolatieplaatje gelijmd. Over de "aan" contacten van de netschakelaar zit nu 1 nF / 5kV, reduceert aan/uit knallen op audio installaties. En ik heb er een paar echte pootjes onder geschroefd, i.p.v. een paar "plakkers". |
| Hier de bouwbeschrijving
in PDF. UPDATE met nieuwe modificaties na reacties op het web. De meter had geen 100% stabiele aanwijzing. Dit is opgelost. |
|
Een zelfbouwdoosje van Heathkit! De IT-1121 of later de IT-3121 curve tracer. Nadat ik van de firma Heathkit vanzelfsprekend de buizendipper in gebruik genomen had (wie had er geen dipper?), viel in de Heathkit aanbiedingen folder mijn oog op een ander hebbedingetje. De curve tracer IT-1121. Omdat ik rond 1977 in het bezit kwam van een goede (nieuwe...) Telequipment oscilloscoop was dit een mooie uitbreiding. Ook omdat er toen veel torren en diodes in de dump werden aangeboden (Ge en Si) die net buiten de spec's vielen. Voor service / reparatie en ook voor gewoon max. U en Ge-lek checken was dit wel een handig apparaat. Rechte of kromme Zeners? Gevoeligheid SCR's, enz.. Omdat momenteel overal op het internet vieze of totaal fout ingescande documenten (16 miljoen kleuren zwart-wit!) rondzwerven van dit apparaat heb ik het scannen en grafisch optimaliseren maar volledig opnieuw gedaan. Niet het bouw gedeelte, maar beperkt tot het gebruiksgedeelte en de schema documentatie. Toch nodig? Download dan de complete versie ergens anders.... LINK, alle zwart-wit info is hier echter foutief in kleur, maar helemaal geen info is ook niet leuk. In mijn versie achteraan toegevoegd een paar vel met mijn aanpassingen, getekend in Heathkit symbolen. Dit mapje bewaar ik naast het apparaat. Na het bouwen en het voor het eerst inschakelen was het gelijk al pet, secundaire sluiting! De IC voedings afvlak elco's hadden jaren te lang "in het zwarte doosje gezeten", en waren dus meteen doorgeslagen en daarmee dood! Bij Heathkit kon je defecte spullen (DOA = dead on arrival) gratis zo omruilen, maar als je een paar honderd elco's hebt liggen pak je zo nieuwe. En anders had de locale TV reparateur dealer die wel liggen en was je sneller voorzien. Na niet al teveel gebruik knalde ook de TO-3 hoogspannings regeltor (raar zwak type TA7420, later door RCA hernoemd = 2N5840) er zomaar uit. Die is snel vervangen door een KTV lijntor (weer van de TV reparateur dealer), de 2SD350. Later is er een nog iets zwaardere lijntor in gezet, de BU208A. Al deze schijnbaar "zware" torren hebben overigens zwakke SOA bij DC gebruik, geen ziekte, maar second breakdown risico, een lage Safe Operating Area. In de datasheet kunnen ze 5 tot 8 A hebben, maar in deze schakeling gaan ze bij de maximum spanning al bij 100mA kapot. Bij het testen van defecte torren (met sluiting !) knalde ook de basis sturings eindtrap er makkelijk uit. Die was met zelfdestructie daarmee een stuk sneller dan de zekering van 63 mA. De overspannings beveiligings diodes naar de clamp PSU-zeners waren blijkbaar niet voldoende. Heb dit deel ook maar verbouwd en deze eindtrap kortsluit beveiligd gemaakt. De 63 mA zekeringhouder zit nu achterop in een hoekje, anders raken de schroeven nog dol! Door het meer lineair instellen van de eindtrap werd de schakeling oscillatie gevoelig en is de plus en min OpAmp voeding extra ontkoppeld met 2x 100 nF. Omdat er makkelijk vieze slingers in beeld komen, is hier ook iets aan gedaan. De 100 Hz collector pulsen zijn rond het nul-punt net iets schoner als de parallel C's over de secundaire AC veel groter zijn. Wat veilige extra 275V AC X2 types erbij gezet. De IC voeding diodes ook maar van een anti-ratel C-tje voorzien. Over de 230V wikkeling is een eventuele uitslinger puls (door die C's) bij uitschakelen onderdrukt met een zware VDR. Voorkomt wikkeling doorslag. Een dikke Siemens SIOV S20K275 is prima, maar wel in een krimpkous jasje. Mocht die VDR klappen dan vliegen de spetters niet overal heen. Ook bleek dat de twee 100Hz pulsvormer torren behoorlijk stress hebben. Over de e-b staat in sper via de 10K serie R een 45 V AC piek. Die parasitaire e-b zeners's slaan dus door en kunnen ook valse trigger pulsen geven. Twee keer een simpele diode in sper over de b-e en ook dit ongewenste effect was weg. De gewone werking heeft er geen last van. Ook: Extra hulpstukjes voor torren met (lange) draadjes: 3 banaan stekkers met aangesoldeerd krokodillen klemmetje! Geen onhandige snoertjes of peuteren in voetjes meer nodig. Zie foto hieronder. Het originele platte netsnoer lijkt wel staalkabel, ik heb het vervangen door het dunste dat toelaatbaar is, 3x 0,5 kwadraat. |
|
Hier mijn versie in PDF van de manual
kompleet met aanpassingen op een extra vel.
Een edit versie van het web in 16M grijstinten, toch redelijke scan |
|
|
Een leuk hebbedingetje, verkrijgbaar in Hong Kong Ik heb ze ondertussen in gebruik! Via Ebay en Pay-Pal te bestellen: TO3 test fixture |
|
Major update - verbouwing! Nadat ik in een nieuw ontwerp (zie volgende item) geen torren wilde, maar moderne stuurstroom schakel FET's (helemaal open of dicht met stuur-SPANNING) voor een bepaalde schakel truc, wilde ik er een paar vergelijken. Met welke Ugs zijn ze al goed open? Als voorbeeld de BSN10A en de mini FQU-2N60 (met pootjes), de laatste kan meer stroom hebben. Ik kreeg ze NIET getest. Wat blijkt op pagina 81 van de manual, waar J-FET depletion (verarmings-) mode FET's getest worden: van enhancement (verrijkings-) mode FET's kun je NIET de curve laten zien! Dat is met de huidige schakeling ON-mogelijk. FUCK! Verrijkings-mode FET's zijn tegenwoordig de meeste FET's! Hoe komt dat? Het gate/basis stuur signaal wordt een aantal maal positief-negatief geschakeld, afhankelijk van NPN-PNP of current-voltage. In de stand voltage (FET's dus) staat dit VAST ingesteld op NEGATIEF gaand = voor J-FET's, zoals J310 of BF256. Voor enhancement mode FET's moet dit stuursignaal juist ANDERSOM zijn. Oplossing: gewoon nòg een extra schakelaartje dubbelpolig om, klaar is Kees, het werkt! Dat was te simpel gedacht, er is meer nodig! Deze FET's zijn verre van lineair, dat is een beetje meer sturing is een beetje meer drain stroom. HELEMAAL NIET zelfs, er is een zg. omklappunt. De eerste spannings stappen hebben TOTAAL geen effect, het "geval" lijkt defect. Maar dat is niet zo. Op het overgangs punt, ergens tussen 1,5 en 5 Volt, klappen ze vol open. Maar welke stap is dat????? Geen idee, je hebt een tweede scoop nodig om te weten welke stap dit is. (maal de stap U setting...) Voorbeeld: BSN10A ==> een pietsje open bij 6x 0,2V ( = 1,2V) 7x 0,2 V ( = 1,4V) vol open. Of 3x 0,5V ( = 1,5V) datasheet ==> Ugs threshold = 1,8 V ==> dit klopt dus. FQU2N60 ==> begint pas bij 7x (!) 0,5V ( = 3,5V) voor de eerste stap die wat doet. De 8e 0,5V stap is pas helemaal open ==> 4,0V Ugs. datasheet ==> Ugs threshold groter dan 4,0 V ==> ook dat klopt dus. Maar zonder tweede scoop???????? Dan heb je gekoppeld aan de A-B-C-D BCD-uitgang van de 7490 tienteller uit de stappen generator een "stappenteller" nodig met uitlees op een mini 7-segment cijfer display. Nodig: 1x een 4511 (combi-chip: input-latch, buffergeheugen, en BCD naar 7-segment decoder met LED drivers) en wat poortjes voor de /Latch opwekking. Ergens een /Latch zien af te leiden van de bestaande reset, eventueel met delay van de bestaande reset....... Vanwege het veel grotere stroomverbruik moet de 5V nu met een echte 7805 (TO-220) gemaakt worden direct uit de 20V ongeregeld, anders kookt de regeltor "droog". Extra dissipatie kan het beste aan een kleine serieweerstand overgelaten worden (120 Ohm - 1W), dan hoeft de regelaar niet extra gekoeld te worden. Welnu, ook dat werkt ondertussen redelijk goed. Zie plaatjes om te zien hoe ik deze ernstige verminking heb vormgegeven. Het apparaat is in ieder geval weer "toekomst-bestendig". |
|
Hier de tekening link in PDF
|
|
Een varicap hulpstukje / meetmodule voor professionele LCR meters. Dit betreft dan LCR meters met 4-punts / 4-pool metingen zoals bijv. de Elektor en Mastech. Bij beiden is het te gebruiken. Het hulpstukje is een onderdeel van een "setje". De tweede print is een "open-frame" voedings unit met een regelbare spanning van 1,25 tot 30 Volt en tevens voorzien van een RD Official Store voltmeter module via AliExpress. In de eerste versie is deze voedingsmodule ook als apart voedinkje te gebruiken. In een 2e versie, nu vanaf nul Volt en meer lineair regelbaar, niet meer. Maar met andere aansluiting van de multiturn potmeter draadjes kan het nog wel. |
 In gebruik met de Elektor LCR meter |
 In gebruik met de Mastech LCR meter |
Omdat geen enkele van de 4 RCL meetaansluitingen direct aan massa ligt, is het van belang de DC voeding zo symmetisch en hoog-Ohmig mogelijk aan te sluiten in beide aders. En tevens goed te ontkoppelen van de AC meet spanning. Ook moet deze extra DC NIET in contact komen met de meetingangen. Later was er toch nog een brom / EMC probleem, ook dat is opgelost. Bij de grootst mogelijke DC lekstroom van 50 nA bij 30 Volt en een serie-R van 10 Mega Ohm totaal geeft dit een afwijking van max. 0,5 Volt bij de hoogste spanning. Die 10 M moet dus kunnen. Meestal is de lek veel minder. Vanwege de parasitaire capaciteiten en symmetrie is deze 10 M in 4 delen gesplitst en daarna is de AC meetspanning ontkoppeld. Naar de DC bron zijn nog eens twee extra weerstanden opgenomen, met waardes die net geen traagheid geven bij laden en ontladen bij het instellen van de DC. De 10 M keuze is mede bepaald door de te verwachten hoogste Z, bijv. 10 pF bij 10 kHz (min.) AC meetspanning geeft 1,6 MOhm, bij 100kHz 160 kOhm. Op de Mastech is er weinig verschil met de AC instelling op 100 kHz t.o.v. 10 kHz. OK dus. Instellen op 1 kHz is duidelijk te laag en werkt niet goed. Het hulpstukje is van "printflappen" voorzien waardoor het prima past in de Tonghui unit. Bij de Mastech is door het vertinnen van deze flappen de dikte net teveel geworden bij standaard 1,6 mm printmateriaal. De sleufjes zijn hier berekend voor 1,2 mm print! Daar moeten dus altijd de knijpers op de flappen gebruikt worden. Voor de DC instellings potmeter is eerst gedacht aan een standaard unit, maar dat was te lastig instellen en die is later vervangen door een 10-slags model. Als netvoeding is een 24-25 Volt (AC adapter-) trafo nodig, er is niet voorzien in spannings verdubbeling vanuit 12 - 15 V AC. In mijn geval heb ik twee gesloopte 13 Volt adapter trafo's samen in een bakje gebouwd. Een enkele 24 V trafo kan natuurlijk ook. Wanneer de trafo wat overgedimensioneerd is, 100 - 150 mA, is hierdoor minstens 35 - 40 Volt ongeregeld beschikbaar, nodig om een stabiele 30 V in te kunnen stellen met grote rimpel marge. Niet ieder regel IC vindt deze hoge spanning prettig, ALLEEN een hoge spannings LM317HVT (met extra H dus !!!) is toepasbaar. Om het gebruik van een aparte losse voltmeter te voorkomen is een 2e voedings IC aangebracht met een uitgang van 8 Volt DC voor een nauwkeurig metertje van AliExpress. Om deze 7808 te beschermen tegen opblazen vanuit de (te) hoge ongestabiliseerde spanning is een 1 W dissipatie serie-R opgenomen en een power zener om het veilig te houden tijdens de opbouw en test fase zonder meter belasting. |
 De SMD knijper kant |
 De draadjes knijper kant |
 De voedings en display print |
Het varicap hulpstukje is m.b.v. M2,5 boutjes aan beide kanten via 4 afstandsbusjes aan de ene kant voorzien van platte mini SMD knijpers, aan de andere kant met mini krokodil knijpers voor draadjes. Op de printbaan is ter versteviging aan beide kanten een mini messing ringetje gesoldeerd. De rest capaciteit is "in de lucht hangend" rond de 1 pF, die in mindering gebracht moet worden bij het meten. Op tafel liggend bij de Mastech kan dit door EMC/brom of hand-effect oplopen tot boven de 2 à 3 pF, reden om een kartonnen steuntje te gebruiken waar de knijpers in staan. Helaas is de Elektor zeer gevoelig gebleken voor beinvloeding uit de omgeving en geeft (alleen met deze module aangesloten) geen stabiele rustige aanwijzing. De Mastech daarentegen geeft wel een rotsvaste aanwijzing, zelfs op de 100 kHz stand. Misschien zit hier extra (digitale) filtering in. De onstabiliteit van de Elektor door brom of EMC effecten is verder onderzocht en bleek totaal verdwenen bij een directe (BNC-) massa verbinding naar de massa van de voedingsprint. Een directe DC verbinding is misschien niet handig, een verbinding via een 100nF tot 1uF condensator gaf vrijwel dezelfde gewenste stabiliteit. Er is daarvoor een massa Amp stekkertje op het Elektor voedings frame plaatje gemonteerd. De massa van het kastje is vanzelfsprekend intern met de massa van de schakeling verbonden. Ook bij de Mastech gaf dit extra massa draadje naar de afscherming van de meet coaxjes eveneens duidelijk verbetering. Het kartonnen steuntje is ondertussen vervangen door een eveneens geaard printplaatsteuntje, dat was nog net iets beter. Zie enkele klik plaatjes hierboven. |
Beschikbaar voor download: | |
|
Schakel schema in PDF, alles op 1 A4, met multiturn keuze berekening Bij deze versie-1 is de voedings module ook als apart mini regelbaar voedinkje te gebruiken |
|
Alle recente versies van de CAD files / PCB layouts van versie 1 in één PDF |
|
Schakel schema versie-2 in PDF, alles op 1 A4. Deze versie-2 is geoptimaliseerd voor varicap gebruik, nu vanaf 0V en betere lineaire regeling Nu helaas niet meer te benutten als los regelbaar voedinkje. Hoewel, met de multiturn potmeter draadjes anders aansluiten kan het wel! |
|
Alle versies-2 van de CAD files / PCB layouts van versie 2 in één PDF |
|
Verzamel lijst met een enorm aantal metingen ( 450 !). Export uit Excel naar PDF |
|
Een lege-lijst versie met fijne vakjes om in te vullen tijdens het meten. Export uit Excel naar PDF |
Uit de praktijk: Een heel bakje vol met "old-stock" varicap aankopen kon ik eindelijk goed testen. In het PDF lijstje hierboven het test resultaat van minstens 450 metingen. Het zal nog aangevuld worden. Ooit heb ik, ruim 25 jaar terug, in een JRC NRD-515 8x een 1SV100 in het (middengolf) BC-Tune deel vervangen door 4x een BB212 duo MG diode. Ik kreeg de gelijkloop van de twee afstemkringen niet OK rond 1300 à 1600 kHz. Ook niet met extra toegevoegde trimmer C's. Na vervangen van alle 8 door een setje van 4x BB212 was het wel OK, zelfs met iets lagere afstem spanning (van 12 naar max. 9V). Nu kon ik (eindelijk) duidelijk meten dat één van die dioden (met iets verhoogde, niet destructieve spanning) zich niet lekker voelde. Deze gaf een C-waarde die 50 tot 100% afweek bij de hoogste spanning en ook sterk opliep t.o.v. de andere 7 dioden, die wel "rotsvast" waren. |
|
Het volgende bouw / pensioen project wil ik hierbij ook in NL "leesbaar" publiceren, dus hier een kopie van de radio pagina aangepast in het Nederlands. Een nogal ingewikkeld geworden condensator lektest kastje. Ook geschikt om oude voorraad (old-stock) elektrolyten te regenereren, max. stroom beperking dan met behulp van een extra serie-R-box. |
 Do you prefer to see an English version?? Click flag or over HERE |
|
Dit apparaat kan worden gezien als een moderne upgrade van (alleen) de lektestmogelijkheden in een oude
Heathkit IT-11 of IT-28. Dit nieuwe testkastje is NIET bedoeld om de waarde van een condensator te meten. Moderne RCL-meters (Elektuur en Mastech) zijn 100 keer nauwkeuriger dan de Heathkit meetbrug. Daarom heeft het helaas slechts een beperkt gebruik. Het was een soort pensioenproject voor mij om bezig te blijven! Het basiscircuit ontwerp is eenvoudig en vergelijkbaar met de Heathkit. Alleen hier veel meer uitgebreid, iets hogere spanning, veel betere bescherming tegen onhandigheid en dus gevoeligheid voor storingen. O.a. een vaste vertraging tussen de C aangesloten op hoogspanning (opladen) of hetzelfde C-punt naar massa (ontlading). Alle hoogspannings schakelingen zijn via hoogspannings reed-relais. Ondanks het gebruik van speciale 1000V reed relais, kan een toevallig plakkend contact een volledige kortsluiting veroorzaken op maximaal 750V DC via de (gelukkig) altijd aanwezige veiligheids serie R's. Daarom zijn er toch twee relais contacten in serie gezet op die linke plaatsen. In tegenstelling tot in de Heathkit zijn er in zowel voor charge als discharge aparte veiligheids weerstanden gebruikt. |
 Het kastje is in werking! |
 Exploded view op de werktafel |
|
Het kastje is voorzien van 4-segment digitale meters voor spanning en stroom. Afgevangen Aliexpress info in een
PDF. En als aanvulling een directe RD Official Store link. Deze meters moeten gemodificeerd worden om de "volle uitslag" van 30V te geven met slechts 10V ingangs spanning en ook 3 externe decimale punten zijn toegevoegd met
micro LEDs gelijmd op de zijkant van het interne display. De bestaande DP LEDs zijn onbereikbaar voor externe sturing omdat ze in de microprocessor scan matrix zitten. Deze meters hebben ook een veel te lage Rin voor de meeste toepassingen, dus ze zijn voorzien van mijn eigen ontwerp MOSFET-buffer met 1,5 Tera Ohm input! Deze standaard buffer opamps werken op plus en min 15V voeding maximaal, en geven niet meer dan + 10V uit, vandaar de conversie van 30V IN naar 10V. Uiteindelijk heeft men een omschakelbare voltmeter (met 3 of meer bereiken) met een input Ri van 30 Meg gecreëerd. Over de stroom-shunt van de stroom meter op max. indicatie op het gevoeligste bereik valt niet meer dan 0,3 V en geeft dan 3,000 uA aan op dit bereik. Het laatste display segment wijst dan 1 NANO Ampere aan. Het is begrijpelijk door de extreem hoge Zin wat EMC gevoelig... (zelfs handoplegging effect zie je). Mede daarom, en de moeite die het kostte om brom te onderdrukken, zitten de twee meetprinten grotendeels achter een blik/staal afscherming. Er zijn 5 stroom-bereiken tussen 3 uA en 30 mA. De hoogste waarde wordt normaal niet bereikt, alleen met pieken. Deze U / I-systemen kunnen ook worden gebouwd als zelfstandige eenheden voor andere toepassingen. |
 Dit is de bovenkant van het "spannings systeem" |
 Dit is de onderkant van het "spannings systeem" |
 Laad / Ontlaad (Charge / Discharge) besturings print |
||||
 Dit is de bovenkant van het "stroom systeem" |
 Dit is de onderkant van het "stroom systeem" |
 Hoog / Laag (High / Low) spannings besturings print Met inschakel preset "Low" en veiligheids blokkering tijdens "Charge" |
||||
Design workbench  Piep en timer besturings print |
 Half uit elkaar: de stroom print en Laad / Ontlaad (Ch / Dis) besturing |
 Enkele aansluit hulpmiddelen Voor de stabiliteit is er een blokje zwaar gewicht (dead weight) op de bodem geschroefd, gemaakt van gegoten soldeer afval. |
|
De hoge spanning, intern max. 780V DC !!!, wordt gegenereerd met 3 mini print transformators van 9 - 12 V AC achterstevoren toegepast. Gevoed via een AC-regelaar uit 18V AC. Elke 230V aansluiting van de transformator is voorzien van een eigen gelijkrichter en elektrolyt, daardoor zijn gewone standaard onderdelen mogelijk. De spanningsregeling is van het dissipatieve analoge type, direct geregeld in de AC-laagspanning met een DC-circuit achter een brugcel! Truc speciaal. Omdat dit de minste EMC-risico's oplevert in de gevoelige MOSFET-buffers. Er is ook een goed functionerende triac-controller ontworpen met extreem "zachte flanken" door 25% van de stroom parallel te laten lopen. Dat doet de analoge regeling daarom overigens ook. Deze triac opstelling is zelfs nog beter regelbaar dan de analoge versie, 450 tot 900 V DC is netjes instelbaar met dezelfde set van drie transformatoren, maar de triac optie is NIET toegepast, vanwege EMC risico's dus. Ook de benodigde ruimte voor drie extra 36 mm toroids was een probleem. |
 Dit is de weerstands deler-keten gesoldeerd op 2 aangepaste schakelaars. 1 dek is bij beiden weggehaald, hierdoor meer ruimte in de hoogte. Alle noodzakelijke metalen afscherming is weer extra geisoleerd. Knetterzone gebied..... |
 Hier de kompleet afgebouwde unit open geklapt. Helemaal bovenaan de ventilator Onderaan twee luchtinlaat gaten Op het bakje met de R-delerketen en twee schakelaars nog een mini ventilator |
 De externe decimale punt micro LEDs gelijmd op de display zijkant. |
|
De condensator spanningsinstelling wordt bereikt, net als bij de Heathkit, met een simpele R-deler circuit en een grote draaischakelaar. Door hier extra ruime contactafstanden te kiezen met daardoor een beperkt aantal standen, heb ik ervoor gekozen om TWEE schakelaars te gebruiken. Ze moeten ook een beetje aangepast worden. Is ook een stuk veiliger. Zie schema voor details. De standaard stroom in de spannings instellings weerstand keten is 10 mA (= 7.5 Watt!). Slechts een deel van deze stroom kan afgetapt worden zonder extreme spannings daling. In "Idle-Charge" mode is deze stroom vrijwel nul. Voor het hoogste bereik van 750 V is er een extra veiligheids R-set (2x 1K5 5W in serie = 3K 10W) die standaard 30 V opsnoept van de 780V. In geval van een ongeluk vangt die een deel van de klap op. Dit was een ontwerpfout in de Heathkit. Je kon de gelijkrichterbuis per ongeluk opblazen. Verkeerde acties en mogelijke ongevallen worden geblokkeerd door de besturing van de relaisschakeling. Met behulp van een flip-flop met vertraging en besturings relais met kruiselingse vergrendeling worden ongelukken voorkomen. Ook als je met een meetstift uitschiet. Dit principe is twee keer toegepast, zowel bij de hoog / laagspannings omschakeling als bij de laad / ontlaadregeling. Voor gebruik als regeneratie-eenheid voor elektrolyten (voor oude "jongens" of nieuwe die 30 jaar in een doosje zaten) is er ook een herhalings- laad/ ontlaadtimer. Later, toen de hoofdkast al veel te vol was, is er ook een extra externe maximum stroom instellings kastje toegevoegd, gemaakt met een set van vermogen R's voor het beperken van de elektrolytstroom. U kunt dan de maximale stroom beperken tot max. 5 mA (of veel lager) en hopelijk een explosie voorkomen. Of een rokende spannings deler.... Het apparaat is wel statisch en EMC "geaard" vanwege storings onderdrukking, maar is NIET hard verbonden met aarde om electrocutie gevaar te voorkomen. Zie schema. |
Beschikbaar voor download: | |
|
Schakel schema in PDF, 13 velletjes......... |
|
Alle CAD files / PCB layouts in één PDF v4, een update volgt nog (correctie verzamel A4 vel met de laatste versies) |
|
De twee frontplaten in één PDF |
|
|
De twee metaalplaten in wording voor de bufferprint bakjes in één PDF, dit is de puur zwart-wit versie. Vooraanzicht, de flappen moeten naar beneden gebogen worden. Ook moet er tussen de flappen nog een afdekplaatje tussen ter grootte van de print, Dit staat niet op de tekening. Het materiaal is dun staalplaat, afvalblik van PC kasten. |
|
|
Nog een keer dezelfde twee metaalplaten in wording, maar nu geoptimaliseerd in GRIJS. |
|
Engelstalig Capacitor leakage current information sheet |
|
Een extreem opgepoetste en bewerkte elco lekstroom tabel van het web. Deze is alleen toepasbaar voor hele oude elco's met veel grotere lekstroom, "old stock types" dus. Voor oudere kleine elco waardes in deze tabel is de lek tot wel 5 à 20x groter dan in de tabel hierna voor nieuwe elco's. |
|
Mijn eigen versie lekstroom tabel, alleen voor moderne elco's. Voor recent gefabriceerde Alu elco's en 25 graden omgeving: in dit geval is I-lek veel kleiner dan 0,01 x C x U. Wanneer de formule waarde kleiner is, is min. 0,5 uA toch toelaatbaar. Drie uitvoer versies in 1 PDF. Voor klasse tantalium is 0,8 maal deze waarde normaal (en ook min. 0,5 uA). Voor standaard druppel tantaal is 1,5 maal de waarde en min. 1 uA standaard. De tabel is dus een algemene richtwaarde. |
 |
Bovenstaande lekstroom tabel, is "geprogrammeerd" in simple minds DOS Basic en ge-exporteerd naar CSV. Lekker snel en makkelijker dan alles op een reken machientje doen. Daarna nog wat CSV edit van UK punt naar NL komma t.b.v. Excel import en wat afrondingsfouten aanpassen. Ik was de INT ((1000 X + .5 ) / 1000) vergeten. Ziet er zo beter uit zonder overbodige decimaal nullen. Kun je zien hoe ik dit gedaan heb. Een aantal bestanden in een Zippert |
| |
|
|
Schema
PCB Board
Front |
Nieuwe ontwikkelingen - Instelbare uA stroombron adapter voor zeer hoge spanning Bruikbaar tot minstens 1000 Volt open spanning eroverheen In zo'n zelfde extra kastje als waarin de extra formeer stroombegrenzings weerstanden ingebouwd zijn (Bopla Euromas-II ET-220, Conrad No = 1388475 - 62), heb ik een instelbare hoogspannings stroombron ontworpen. NIET voor elco's en NIET in plaats van, maar een extraatje en instelbaar tussen 10uA en 2mA. Hiermee zijn dissipatie arm VDR weerstanden en gas arrestors te testen. De lektest kast wijst precies de stroom door en de spanning over de VDR aan. Een gedeelte van de ingestelde stroom (2,5 tot max 25uA normaal) vloeit in bypass weg door het 30 MOhm Voltmeter systeem. Door de stroommeter schakelmethode, na de Voltmeter, heeft die hier geen last van en wijst de juiste stroom aan. Een praktisch probleempje is wel dat je via Chinese Ali MOSFET's moet bestellen die minimaal 1500V kunnen hebben, liefst 2500 - 4500V. (Dan hebben ze een lekker lage eigen lekstroom!) De mooiste verzameld in één PDF. Het lijkt erop dat ze slechts tijdelijk beschikbaar waren op AliExpress, je kunt ze ook krijgen via Mouser voor minstens een vijf keer hoger bedrag. Ze zijn er weer bij ALI, type ALLEEN 1N450 in. |
|
1N450 MOSFET |
In de 1e PDF zit dus het schema. In de 2e de printplaat. Er past een MOSFET IsoPlus I4 pack, TO247 of met wat duwen ook een TO247HV op In de 3e de frontplaat. In de 4e PDF een aantal IXYS turbo MOSFETs bij elkaar in 1 PDF |
 de powerweerstand box alleen voor elco formeer akties |
 de stroombron box, zelfde type kastje nu met de turbo power MOSFET stroombron |
|
|
Er hoort ook weer een tabel in PDF bij met een overzicht van de dissipatie en welk gebied te vermijden is. Tevens een aantal good-old DOS Basic programmeer bestanden in een Zippert |
Audio impedantie analyser. (apparaat nog in afbouw fase). Audio meetapparaat in oude analoge stijl, het genereert een hoge LF spanning over het hele audio gebied om via een "stroombronweerstand" de I/U (en resonantie) karakteristiek op te meten van lage audio impedanties. Dus ook hier een beperkt toepassings gebied. Van toepassing bij het meten aan luidsprekers, koptelefoons, dynamische microfoons (geschakeld als mini speaker met 10x lagere stroom), kleine audio trafo's, enz. Zelfs ringkern L-C luidspreker filter schakelingen of compensatie zuig-kringen. Wanneer de doorverbinding op de meet-connectors I en U tijdelijk wordt weggehaald kun je hier een kompleet filter tussen zetten, met speakers of 4 of 8 Ohm terminators. Daar is het apparaat niet voor bedoeld, maar het kan wel. Je kunt er van speakers exact dezelfde oplopende Z en resonantie pieken mee meten als bijv. in de luidspreker fabrieks specificaties, indien beschikbaar. Meestal geeft men een audio-nivo curve en NIET de Z curve. Dit betreft de "los-op-tafel" grafiek (zie plaatje hieronder) met een grote resonantie piek en daarna de oplopende Z (door de spreekspoel-L), NIET gedempt in een box. Die curve kun je nu zelf bepalen als die gegevens niet bekend zijn. Hiermee is dus niet alleen de resonantie f, maar ook de Q op te meten van de kale speaker om een parallel te schakelen zuigkring (met dezelfde Q) te ontwerpen voor bijv. middentoners en tweeters. Hiermee wordt het luidspreker scheidingsfilter dan beter belast en werkt dan ook veel beter en beschermd zo'n speaker ook weer beter tegen overbelasting (buiten het werkbare gebied). |
Impedantie verloop van een standaard bas luidspreker Plaatje geplukt uit een Elektuur publicatie, groter in een PDF |
Sterk vereenvoudigd blokschema van de Audio-Z Analyser Groter plaatje in een PDF |
Dit apparaat bestaat uit een audio AC stroombron van 1 of 10 mA (RMS) (= via 100K of 10K) vanuit een hoge spanning van 80 tot 120 Volt om met een (instelbare) redelijk stabiele stroom de resulterende audio spanning te meten over de aangesloten "DUT", bijv. een luidspreker. De stroom wordt gemeten middels een omschakelbare shunt (1K of 100 Ohm) die in beide gevallen precies 1,000 V RMS oplevert. Het apparaat is dusdanig complex geworden, dat de meetresultaten vergelijkbaar zijn met oude analoge analysers van bijv. de op papier schrijvende luidspreker Z-meters van Brüel & Kjær 2307 Level Recorder of van de firma Neutrik het Audiograph 3300 System. Het uiteindelijk resultaat in Excel is identiek. Zie een Neutrik voorbeeld karakteristiek in de Elektuur artikelen (en plaatje hierboven) en ook een zelf gemeten curve in PDF. Door de varierende Z tijdens de meting is de stroom uiteraard niet 100% constant, maar kan middels een 10 slags potmeter steeds exact opnieuw ingesteld worden op die 1 of 10 mA. Dit scheelt later veel omreken werk, standaard is de Z waarde namelijk mV/10mA of bij 1 mA identiek eraan. Handig dus. Het frequentie bereik van de AC is van lager dan 10 Hz tot minstens 25 kHz. Op te wekken met een EXTERNE sinus oscillator. Zeer nauwkeurig is het stroom nivo exact in te stellen met een 10-slags potmeter, zoals eerder al opgemerkt. Er is voorzien in een aansluit mogelijkheid om invoer en uitvoer ook via een computer soundcard te kunnen doen (en via software dan gelijk op te slaan), de Links en Rechts ingang geeft dan de I en U info weer. Deze uitgangen werken middels een common mode onderdrukkings versterker om de I-shunt spanning (van 1,000 V) te compenseren t.o.v. LF-ingangs massa. We hebben maar 1 soundcard massa! De RMS meetinstrument massa zit AAN DE ANDERE KANT van de stroom shunt. Zowel de gemeten stroom als spanning wordt digitaal aangewezen met 4 cijfers (op een 5-cijfer instrument via AliExpres), de AC naar DC conversie vindt plaats met afregelvrije echte RMS converters van Analog Devices. Een (versterkende) meet-ingangs buffer past het signaal aan tussen de max. spannings bereiken 10,00 mV, 100,0 mV, 1,000 V en 10,00 V. Frequentie gecompenseerd. Oversturing tot max. 2,5 maal is geen (aanwijs-) probleem, daarna treedt een alarm en beveiliging (auto-shut-off) in werking. De laatste digit is een zenuwpees en niet van belang voor de nauwkeurigheid. Die digit is te ONzeker en daarom afgeplakt. Wat wel zeker is dat de overblijvende digits een hogere nauwkeurigheid hebben. In de digitale CPU weegschaal techniek wordt dit ook toegepast. Om de hoge LF meet spanning op te wekken zit er een 24 Watt audio "buizenversterker ringkerntrafo" in  , ontworpen door Menno van der Veen. Deze is hier achterstevoren geschakeld, de hoge (anode) spannings kant gaat naar de meetbrug. De 8 Ohm trafo aansluiting gaat naar een zwaar overgedimensioneerde vermogens versterker met zeer zware power transistors (Umax=200V, Pmax=250W). Een aantal simpelere uitvoeringen met toch zware power audio IC's voor autoradio's zijn in het ontwerp stadium in stinkende rook opgegaan, dus vandaar..... De basis is een nog steeds werkende 35 Watt Elektuur versterker ontwerp van 50 jaar terug, de Edwin uit 1971. Er zijn wel een aantal aanpassingen en extra beveiligingen, o.a. de hoge frequentie feedback is anders en stabieler. De algehele (en HF) stabilisatie feedback is voor 50% "intern", van de 8 Ohm uitgang naar ingang, de andere 50% is gebruikt om het 100 V uitgangs frequentie bereik van 5 Hz tot 35 kHz redelijk te egaliseren. De belaste trafo heeft helaas in het geheel geen lineaire frequentie overdracht. En heeft een behoorlijke parasitaire wikkeling capaciteit. Boven de 10 kHz moet de sturing behoorlijk oplopen om een redelijk constante output te krijgen. Daardoor ontstaat bij teveel "drive" vervorming / clipping. Om dit beter te voorkomen is nadien de max. 1 kHz output op 80 à 90 V RMS gezet i.p.v. 100 V en de stroom instelweerstanden +/- 10 % verlaagd. Met de gekozen audio-trafo ging dit niet anders.
|
 vroege versie, al een hele boel research gedaan 20 Hz probleem nog niet ontdekt. De enkele uitgangs elco van 4700 uF nog aanwezig |
 1 jaar latere research versie, alles OK power pack en brugprint klaar, ook de input module klaar 50% relais printjes ook al toegevoegd. En 78L10 circuit |
 een aantal hulpvoedinkjes Plus en min 15V voor filter OPAMPS 2x +8V voor de DVM meters en +10V Plus en min 15V voor RMS en input circuits |
|
Onder de 20 Hz waren de ontwerp problemen nog veel groter. Omdat er onder geen enkel beding DC stroom door de trafo mag, ook niet bij vervorming of (oversturings-) misbruik, is de versterker schakeling gebleven zoals die was, dat is met 1 hoge voedings spanning en een grote uitgangs elco, oorspronkelijk 2500uF. De trafo L resulteert in combinatie met deze elco in een parasitair serie-resonantie circuit, die de toch al beperkte (en wegzakkende) Z van de trafo onder de 40 Hz volledig teniet doet. De versterker komt daardoor, zelfs met 5000 uF, ergens net tegen de 20 Hz in kortsluit beveiligings mode. Remedie: de uitgangs elco is 8x groter gemaakt dan in het Elektuur ontwerp (daar 2500 uF, ik deed dus testen al met 5000 uF). Nu ligt de kortsluitmode bij 5 Hz, de 10 tot 20 Hz output is nu net OK. Ter bescherming is wel een extra 20 Watt serie-weerstand van 2 Ohm toegevoegd in serie met de 8 Ohm Z van de trafo. En dan nog kan die R gaan "stinken" onder de 15 Hz en boven de 35 kHz. (vandaar de "dikke" versterker, die kan dit makkelijk hebben!) De feedback (tegenkoppeling) vanuit de "100V" kant trekt de output spanning redelijk recht! Voor de hoogste frequenties is wel extra dempings ballast bijgeschakeld. Aan de 8 Ohm kant zit daardoor wel een behoorlijk grote spannings variatie over het frequentie gebied. Om echte ongelukken te voorkomen wordt de eindversterker voorafgegaan door dubbele laag en hoogaf filters ( -12dB plus -6dB voor elk) van 8 Hz en 35 kHz, dat is -18 dB per octaaf in totaal voor elk = -60 dB / decade. En een automatisch uitschakel circuit bij foute instellingen op de meetbrug (vanwege 100V open spanning op de Voltmeter buffer, ook als die op de 10 mV stand staat!! auw......). Deze schakeling trekt aan de rem boven 2,5x de ingestelde spanning, daaronder (van 1,0 tot 2,5 x dus) blijft de RMS converter en DVM correct werken / aanwijzen. |
 De aangepaste Edwin, de ene uitgangs elco is vervangen door een "elco pack" op andere print |
 De print met multi-elco's, buzzer, en de brugschakeling met de vele mini relais |
 De twee power printen als sandwich module |
|
Toen het ontwerp in klad al af was en er echt mee gemeten kon worden bleek het vinden van een handige "50% voorinstelling" van de 10-slags multiturn stroom-set potmeter hinderlijk te zijn. Met de multiturn stel je zeer nauwkeurig de stroom steeds bij tijdens de metingen. Die 50% is een handige VOORAF instelling waarna het grof instellen van het nivo op de sinus generator gedaan wordt. Je hebt dan voldoende regelmogelijkheid aan beide "draai-kanten". Met 2 extra mini hulpprintjes met relais en (alweer...) een extra hulpvoeding van exact + 10,00V (een geselecteerde 78L10), kan dan na het drukken op een (relais) activeer knopje de voltmeter op 5,000 Volt gezet worden door draaien aan de multiturn. Sinus generator dan grof instellen, en daarna corrigeer je met de multiturn de stroom op exact 1,000 of 10,00 mA ( = altijd 1,000 V). In de bijgaande antieke basis XLS kunnen de meetgegevens, eerder ingeklopt in een CSV tekst (TXT) bestand dat parallel geopend is, direct geplakt worden in de 2 beschikbare kolommen. De Z-curve wordt door kant en klare settings direct getekend in een grafiek veld. Eventueel het bereik met gegevens iets aanpassen als het groter is en tevens de commentaar kop bewerken. Dan liefst opslaan met een andere naam!!! Zie een paar voorbeelden in PDF. Wanneer de I goed constant gehouden is tijdens het meten (op de "ronde" waarde over de shunt van 1,000V) is de verticale U-as een directe Z aanwijzing, bijv. Ohms = x mV/10 bij 10 mA. Anders moet je ook de stroom opschrijven en nadien terugrekenen naar 1 of 10 mA. Na het vinden van een resonantie piek is de Q waarde B√2 (2 maal 0,707 x de top spanning onder en boven, of gedeeld door 1,414) nog een laatste set metingen om af te ronden. Aangevuld met een paar extra op de flanken voor een mooiere kromme. Het parallel schakelen van een betere CPU-teller parallel aan de generator / ingang is soms aan te bevelen voor een grotere nauwkeurigheid. Hoewel dat niet echt noodzakelijk is. |
Beschikbaar voor download: | |
|
Print met signaal bewerkings schakelingen Hoog en laagdoorlaat ingangs filters, auto "shut-off", RMS converters voor U en I, common mode buffers voor soundcard uitgang U en I info (voor onderdrukken van de stroom-shunt-spanning t.o.v. input massa) |
|
Print U-ingangs stappen verzwakker, buffer amp en versterker amp, tevens hulp relais printjes t.b.v. 50% setting multi-turn stroom-set potmeter.
|
|
Print power amp voeding en externe uitgangs elco schakeling. Tevens de meetbrug schakeling met vele hulp relais.
|
|
Print met vele kleine DC hulp voedingen. OPAMP + en - 15V, RMS converters + en - 15V (andere massa), 2x onafhankelijke +8V voor beide meters (gescheiden massa! van de rest) en wat ongestabiliseerde uitgangen. Verder als laatste de +10V. |
|
Aangepaste Elektuur Edwin print, alleen PCB.
|
|
Opgepoetste klad tekeningen grootste deel schakeling.
|
|
|
"CAD" schema versie Edwin circuit en meetbrug met vele hulp relais schakelingen.
|
|
|
Originele Elektuur Edwin artikel uit 1971 met (ter orientatie) de componenten opstelling toen.
Met een beetje fantasie zijn de paar extra componenten te plaatsen Opgepoetst |
|
|
Elektuur artikel betreffende luidspreker impedanties (meten) en Z-correctie in scheidings filters Dit meetapparaat is gebaseerd op het meetprincipe hierin beschreven. Opgepoetst |
|
|
Nog een gelijkwaardig Elektuur artikel betreffende luidspreker impedanties Z-correctie Dit meetapparaat is gebaseerd op het verbeterde meetprincipe hierin nog eens beschreven. Opgepoetst |
|
|
Aanvulling-1: dit Elektuur artikel gaat dieper in op de eigenschappen van (luidspreker-) filter condensatoren Opgepoetst |
|
|
Aanvulling-2: dit Elektuur artikel gaat dieper in op de condensator constructie
Opgepoetst |
|
|
Audio analyser meting invulblad
|
|
|
Voorbeeld Audax filter uit ferriet presentatie, 2 dias |
|
|
Een XLS in een ZIP om in te vullen, met auto grafiek instellingen Makkelijkst is echter de data eerst in te kloppen in een TXT bestand, en dit op te slaan als CSV. Met half gevulde TXT voorbeeld bestanden om te zien hoe..... |
|
|
Enkele meetresultaten met het instrument: |
|
|
Isophon BPSL100 8Ω breedband / middentoner |
|
|
en Isophon KK10 4Ω tweeter |
|
|
meerdere koptelefoons (met gedempte resonantie) en kleine speakers in 1 PDF
|
|
|
Enkele datasheets van de speciale IC's en halfgeleiders:
|
|
|
AD736 RMS converter |
|
|
MJ15022 power kanon |
|
|
SIP-1A05 sub mini reed relais |
|
|
Afgevangen web info betreffende de gebruikte AliExpress DVM in een PDF. RD Official Store link met de infoplek |
|
Menno Van der Veen audio toroid datasheet. De voorraad toroids van dit type was net op bij Amplimo. De hier gebruikte is speciaal voor mij gewikkeld in verweggistan! AMAI, dat kost een paar centen..... Een aantal andere Van der Veen audio toroid variaties bij een specialistisch wikkelbedrijf, zie link Misschien was een standaard zware 100V audio lijntrafo (30 of 60 Watt) ook wel OK geweest. Waarom een zware toroid? Meer kernmateriaal is minder wikkelingen = minder capaciteit en Ri. |
|
|
| drblan.htm by Walter - PE1ABR - 2024-11-04 |
